બહુ સમજી વિચારીને સીધો આક્ષેપ જ કરૂં છું કે, આપણી ૯૦-બેવુ નહિ, સોએ સો ટકા ગુજરાતી સ્ત્રીઓને ચા બનાવતા.... આઇ મીન, સારી ચા બનાવતા નથી આવડતી. રસોઈ-પાણીમાં બીજું બઘું તો સારૂં બનાવતી હશે. (એક બહેનને તો સ્વાદિષ્ટ મઝાના ભાત બનાવતા પણ જોયાં છે... કહે છે કે, ભાત બનાવવામાં એમને બહુ બુદ્ધિ વાપરવી પડે છે...!) પણ ચામાં ભલભલી ગુજરાતણોની ‘દાળ ગળતી નથી’ (ચામાં દાળ ગળવાનું ગ્રામર બરોબર છે ?) ફ્રેન્કલી મને ૪૮ થયા, એમાં સારી ચા કોને કહેવાય એનું ભાન પડવાના આઠ વરસ કાઢી નાંખીએ તો ૪૦ વર્ષમાં રોજની એવરેજ ૩ કપ ચા ગણતાં આજ સુધી મેં ૪૪,૦૦૦ કપ ચા પીધી કહેવાય. જાતનો બ્રાહ્મણ છું એ જોતાં ૪૪-માંથી એકાદ હજાર કપ મારા ઘરની ચા પીધી ગણતા ગુજરાતની લગભગ ૪૩,૦૦૦ કપો ચા મેં બહાર પીધી ગણાય. હોટલ-લારી કે રેલવેની ૧૦-૧૫ હજાર કપ બાદ કરી નાંખો ને કોણ ના કહે છે, પણ તો ય બાકી રહેતા ૩૦,૦૦૦ કપો ચા મેં ગુજરાતણોના હાથની પીધી હશે કે નહિ ? એક્કે ય માં ઠેકાણા નહિ, વાત શું કરો છો ? કોકની ચા પાણી જેવી હોય, કોકની શેરડીના રસ જેવી ગળી તો કોકની શિવામ્બુ જેવી ! (મેં હજી સુધી શિવામ્બુ ચાખ્યું નથી, પણ કેટલાક ઘરોમાં ચા પીઓ એટલે એમના ઘરમાં વાપરતા વધેલું શિવામ્બુ આપણને પીવડાવતા હોય એવું લાગે !) ગળામાં, છોલ્યા વગરનો લાકડાનો કકડો ભરાઈ ગયો હોય એવો ગરમ મસાલો ચામાં કેટલીક ગૃહિણીઓ નાંખતી હોય છે, તો બાકી વધેલ તમામ ગુજરાતણોનો એક અવગુણ કોમન... કાં તો દૂધ કાં તો ચા કાં તો બન્ને ઓછાં નાંખીને ચા બનાવવામાં આપણી સ્ત્રીઓનો જોટો જડે એમ નથી... પાછું, આવી ભંગારના પેટની ચા પીવડાવ્યાં પછી આપણને પૂછે, ‘બરોબર થઈ છે ?’ આવીઓના તો વરો માંદા પડે ત્યારે એમને ગ્લુકોઝને બદલે એણે બનાવેલી ચાના બાટલા ચઢાવવા જોઈએ ! અહીં ગુજરાતણો લખ્યું એમાં મરાઠી, પંજાબી, મારવાડી, કન્નડા, મલયાલી, બેંગોલી કે તમિળ સ્ત્રીઓએ બહુ ફિશીયારીઓ મારવાની જરૂર નથી આ કૉલમમાં જ્યારે પણ ‘ગુજરાતણ’ શબ્દ વપરાય એટલે એમાં તમે બધીઓ આવી ગઈઓ, સમજવાનું... ગુજરાતમાં રહે એ ગુજરાતણ ! વળી, હું આ બધીઓને ત્યાં ચાઓ પી આવ્યો છું એટલે ખોટાં વહેમો તો મારવા જ નહિ કે, ચા બનાવવામાં અમે ગુજ્જુ સ્ત્રીઓ કરતાં સ્હેજ બી ઊંચીઓ છીએ... માય ફૂટ ! સાંભળ્યું છે કે, સારી ચા બનાવવા માટે બહુ લાંબી બુદ્ધિની જરૂર પડતી નથી, એ જ કારણે ઘણાં ઘરોમાં સવારની ચા તો હસબન્ડોઝ બનાવતા હોય છે. ઘણાં ગોરધનો પોતાની બનાવીને પી લે, એ તો ચલાવી લઈએ, પણ લલવાઓ વાઇફની ચા ય પોતે બનાવીને પીવડાવી આવે છે. એ વાત જુદી છે કે, કેટલાંક ગોરધનોનું મનપસંદ પીણું ‘હલાવીને પીવાની ત્રણ ચમચી દવા’ ન હોવાથી, વાઇફે બનાવેલી ચા પસંદ કરતા નથી. ટી.વી. પર આવતી ચાની ઘણી ઍડ ફિલ્મોમાં ગોરધન વાઇફે બનાવેલી ચાની એક ચુસકી મારીને આપણી સામે જોઈ હસે છે, ત્યારે મારી સખત હટી જાય છે... કે, ‘ચા સારી બની એમાં તું શેનો હસ હસ કરે છે, વાંદરા... જે કાંઈ કમાલ છે એ ‘ચિપટન’ કે ‘જેમ્સબૉન્ડ’ ચાના જાંબલી લૅબલની કમાલ છે... તારી વાઇફને તો સરખાં કપડાં ધોતાં ય નથી આવડતું ને પાછો ચુસકી મારીને એની સામે હસે છે ?’ આશરે ૨૩ હજાર વર્ષ પહેલાં ઉત્તર ચીનનાં ફૂંગ-ચી-હો પરગણામાં એવી માન્યતા પ્રવર્તતી હતી કે, ચા-કૉફી બનાવવા માટે બુદ્ધિનો ઉપયોગ કરવો જરૂરી છે પણ એ પછીના લગભગ ૧૫૬૭ વર્ષો પછી ફૂંગ-ચી-હો પ્રાંતના લોકોને આપણી ગુજરાતણોએ બનાવેલી ચા ડોલચા ભરીને મોકલવામાં આવી ત્યારે એ લોકોને ખ્યાલ આવ્યો કે, ચા બનાવવામાં પઈની અક્કલે વાપરવી પડતી નથી. આમાં તો આડેધડ દે જ દે કરવાની હોય છે. એવું ચીનના વિશ્વ વિખ્યાત સાયકલ પ્રવાસી હુઆ-ફૂઆ-ફેંગે તેની ડાયરીમાં ‘ગુજરાતણોની ચા કોફી’ પ્રકરણમાં બોર થઈને લખ્યું છે. આશરે અઢી હજાર વર્ષ પહેલાં લખાયેલી વાદળી પુંઠાની આ ડાયરીમાં એક જગ્યાએ તો હુઆએ નીચે લાલ અન્ડરલાઇન કરીને ગુજરાતીમાં શાયરી લખી છે ઃ ‘‘હતા શંકર સુભાગી કે દીઘું’તું એને દેવોએ, પીઉ છું હું તો ગુજરાતણનું દીધેલું ઝેર રકાબીમાં’’ પ્રશ્ન એ થાય છે કે, આમ ખૂબ પ્રેમથી જમાડનાર ગુજરાતણો ચા બનાવવામાં જ કેમ વેઠ ઉતારે છે ? એમ કહેવાય છે કે, સ્ટેટસ-બેટસની ભાણી પૈણાયા વગર સાચે જ સારી ચા પીવી હોય તો ફાઇવ-સ્ટાર હોટલને બદલે ચાની કોક લારી પર પહોંચી જાઓ... એકદમ ઝક્કાસ ચા મળશે બિડ્ડુ ! હા, એનો મતલબ એ પણ નહિ કે, સારી ચા પીવા માટે રોજ સવારે લારીવાળાને આપણ ઘેર બોલાવી લેવાનો ને અડધી કલાક એની લારી સંભાળવા વાઇફને મોકલી આપવાની ! આપણે ચાની દુનિયામાં સમૃદ્ધ થઈ જઈએ, પણ લારીવાળાના ધંધાના ભૂક્કા બોલી જાય ને, બૉસ ? સદીઓ પહેલાં ભારત દેશ ઉપર શક, કુશાણ અને હુણો ચઢી આવેલાં, એ લોકો એવું માનતા કે ગુજરાતણોએ સારી ચા પીધી હોય તો બીજા માટે સારી બનાવે ને ? એક જ નિયમ નક્કી કે, બે કપ ચા બનાવવા માટે એક કપ દૂધ, બે ચપટી ચા, બે ચમચી ખાંડ અને બે કપ પાણી છાંટયું એટલે ચા તૈયાર... પણ પીનારના મોઢા સામે એકવાર જુઓ તો ખબર પડે કે, આના કરતાં તો ડીટર્જન્ટની ભૂકીવાળું પાણી ગરમ કરીને પીવડાવી દીઘું હોત તો, બીજું બઘું તો ઠીક, એના મોઢામાંથી સાંજ સુધી ફીણના ફુગ્ગા તો નીકળે રાખત ? ઇતિહાસકારો કહે છે કે, ફાધરનું કિંગડમ સમજીને ભારતમાં રહી જવા માગતા મોગલો કે અંગ્રેજોને આપણા રાજા-મહારાજાઓ કે મહાત્મા ગાંધીએ નથી કાઢયાં. ગુજરાતણોની ચાએ કાઢયાં છે. આ જ કારણે ગુજરાતીઓને અમેરિકાના વીસા જલ્દી મળતાં નથી ‘હં હં... આ લલ્લુઓને ચાનું તો ભાન નથી, ત્યાં મોનિકાને શું પીવડાવશે ?’ બીજું એક કારણ ભગવત-ગીતામાં લખ્યું છે કે, ગુજરાતણો ચાને મેહમાનો ભગાડવાનું સાધન સમજે છે, એટલે વેતા વિનાની ચા બનાવે છે. મને યાદ છે કે ઇન્જેક્શન માર્યા પછી ડૉક્ટરો પેશન્ટને રીએક્શન આવતું તો નથી ને, એ જોવા દસ મિનિટ બેસાડી રાખે છે, એમ ઘણી ગૃહિણીઓ ચા પીવડાવ્યા પછી તરત આપણને ઉઠવા દેતી નથી... નસીબ હોય તો, પોતાના કાંડાની કમાલ દસ મિનિટમાં જ જોવા મળે માટે ! યાદ હોય તો જેના ઘેર આપણને ચા પીવડાવવાના જબરદસ્ત ઝનૂનો ઉપડયા હોય, એ મહિલાનો ગોરધન કદાપિ પોતાની ચા મુકાવતો નથી કે આપણામાંથી અડધી લેતો નથી. ‘અરે લો ને.. લો ને... પીવાઈ જશે... ક્યાં વધારે છે ! હું તો હમણાં જ જમીને ઊભો થયો... તમે લો.. તમે લો...!’ વાંદરો બઘું જાણતો હોય કે, આવી પેટીનો માલ આપણે અડવા જેવો નથી એટલે એ તો શેનો અડધી ય લે ? પણ આપણને ખુન્નસ એના શબ્દો પર ચઢે, ‘લો ને પીવાઈ જશે... કયાં વધારે છે ?’ મતલબ કે, જાણતો તો એ ય હોય છે કે, નાક બંધ કરીને પી જવો પડે એવો આ માલ છે... અને શું એ નથી જાણતો કે, ઝેર વધારે કે ઓછું ન હોય... ઝેર એ ઝેર જ છે... બહુ ડાયો થયા વિના તું ય પીને સાથે ? અફ કૉર્સ, તમે બધાં છેલ્લી ૧૩ મિનિટથી જાણવા આતુર હશો જ કે, ‘માનનીય અશોકભાઈ... આવી ચાઓથી બચવાનો શું કોઈ ઉપાય છે, તમારી... સૉરી આપની પાસે ?’ જરૂર ઉપાય છે, ભક્તો ! જે હું કરૂં છું એ તમે કરો ! પરાણે ચા મૂકવાની પેલી બહુ ટેં ટેં કરતી હોય તો મોઢું સ્મિતવાળું રાખીને કરો વિનંતી, ‘જી હું ચા-કૉફી તો પીતો જ નથી... થોડું કેસર નાંખેલું કઢેલું દૂધ જ પીઉ છું...!’ આટલું કાફી છે...! જીંદગીભર તમને ચા પીવડાવવાનું નામ નહિ લે ! ઝેર પીવડાવશે પણ ચા નહિ !
Wednesday, December 10, 2008
Saari chaa!
Pati-Patni mate alag bathroom?
કેટલાક પ્રશ્નો જ એવા છે કે જે કદી પૂછાયા જ નથી- પૂછવા જઈએ તો ય બીક લાગે કે, લોકો આપણા માટે કેવું ધારી લેશે ? એવો એક પ્રશ્ન છે, ‘શું ઘરમાં પતિ-પત્ની માટે અલગ અલગ બાથરૂમો હોવા જોઈએ ?’ (અલગ બૅડરૂમોની વાત નથી કરી ઇડિયટ !) બન્ને વચ્ચે પ્રેમ ગમે તેટલો હોય, પણ ભેગા રહેવાની કે પડયા રહેવાની એક લિમિટ હોય- પ્રાયવસી નામની ય કોઈ ચીજ હોય છે. તમે વિચાર્યું નહિ હોય પણ પુરૂષ અને સ્ત્રી બન્નેને જુદાં જુદાં કારણો અને કામોને લીધે બાથરૂમની જરૂર પડે છે. અંદર ગયા પછી બન્નેનાં એજન્ડા નોખાંનોખાં હોય છે. બન્નેને અંદર વાર લાગવાના સમય વચ્ચે ઘણો તફાવત છે. આ ધરતી ઉપર ફક્ત બાથરૂમ એકમાત્ર સ્થળ એવું છે. જ્યાં અંદર જઈને મન ફાવે કે તન ફાવે તેમ વર્તો, તો ય કોઈ પૂછનાર નથી. પણ બહુ ઓછાંને ખબર હોય છે કે, રેસ્ટરાંના ટેબલની જેમ બાથરૂમની પણ ‘એટીકેટ’ હોય છે, ‘મૅનર્સ’ હોય છે. પોતાનું હોય કે પારકું, બાથરૂમ તમને વાપરતાં આવડવું જોઈએ. અંગત રીતે હું કોઈના ‘લૂ’ (બાથરૂમ માટે ‘લૂ’ પણ છે.)માં જવાનું ટાળું છું. એમાં ભીના ટુવાલ-નૅપકીન લટકતા હોય, જરાક અમથી પણ બૂ આવતી હોય, સ્ટૉપર બહારથી મસ્ત વસાય પણ અંદર ખભો બારણાને દબાવીને ઊભા રહેવાનું હોય કે ખાસ તો, ભીનાં ફ્લૉર પર મરેલાં સાપોલિયાની જેમ બહેનનો વાળ પડયો હોય તો મારા શરીરમાં લખલખું આવી જાય છે, ચીતરી ચડે છે, હું આખેઆખો નર્વસ થઈ જાઉ છું અને મોટો લૉસ એ જાય છે કે, અંદર હું કયા કામ માટે આવ્યો છું, એ જ ભૂલી જાઉ છું. સદરહુ વાળ ઉપર ભૂલમાં ય મારો પગ પડી ન જાય એની ચિંતામાં ખૂબ સાવચેતીપૂર્વક પગો ઊંચા લઈ લઈને આઘોપાછો થયે રાખું છું. સ્વાભાવિક છે કે, આવો ભય પામી ગયા પછી મૂળ કામ હું ભુલી જાઉં ને પાછો આવતો રહું, એમાં મારો વાંક નથી. કોઈના વૉશ-બેસિન પર વાળ પડયો હોય તો બેસિનને બદલે મકાનના ધાબે જઈને મોઢું વીછળી આવવાનું હું વઘુ પસંદ કરૂં. બાથરૂમની પણ એટીકેટ હોય છે. ધોળિયાઓ એટલે કે બ્રિટિશરો બીજાના ઘરે ટોઇલેટ જતાં પહેલાં પૂછે છે, ‘‘ભચહ ૈં ેજી ર્એિર્ ૌનીા ?’’ આના જવાબમાં, જરાય અભિમાન રાખ્યા સિવાય સીધી હા જ પાડવાની હોય, ‘ર્‘ંર જેીિ !’’ પણ આપણા દેશમાં તો ‘ટોઇલેટ’ અને ‘બાથરૂમ’ વચ્ચેના તફાવતની બહુ ઓછાંને ખબર હોવાથી ટોઇલેટ જવું હોય તો સાલો બાથરૂમમાં ધૂસી જાય છે.... બે મહિના સુધી આપણે નહાવાનું માંડી વાળવું પડે ! હાં, ઘણાં તો દીકરીને વળાવવાની હોય ત્યારે મમ્મી-પાપા ઠેઠ કાર સુધી મૂકવા આવે, એમ કેટલાક યજમાનો (ર્લ્લજાજ) ઠેઠ ટોઇલેટના દરવાજા સુધી મેહમાનને મૂકી આવે છે- જેથી પેલો રસોડામાં ધૂસી ન જાય ! આપણા દેશમાં આ બઘું ઘ્યાન રાખવું પડે એ તો ! પણ આપણી મૂળ વાત પતિ-પત્ની માટે ઘરમાં અલગ-અલગ લૂ હોવા જોઈએ કે નહિ, તે હતી. આટલું વાંચ્યા પછી ય કેટલાકને તો ઝાટકા વાગશે, ‘ઉ લલ્લલા... એક જ ઘરમાં વળી બે બાથરૂમની શી જરૂર ? અને એ ય પતિ-પત્ની માટે ?’ યસ. બાય ઑલ મિન્સ... ઇટ ઇઝ જરૂરી ! પરવડતું હોય એવા કપલ્સ માટે આ એક સ્વચ્છ વ્યવસ્થા છે- ઘણાંના લગ્ન જીવન વઘુ સારા બનાવી શકે છે. ૯૦ ટકા પત્નીઓને એમના વરજીની ‘બાથરૂમ હેબિટ્સ’ ગમતી નથી-ચલાવી લેવી પડે છે. જાહેરમાં ઝખ મારીને સજ્જન થઈને પરતો પતિ બૅડરૂમના બાથરૂમને બાપાનો માલ સમજીને -પત્નીના દેખતા વાપરે ત્યારે અજાણતામાં બન્ને ટેવાઈ ગયા હોય છે, ‘ઓહ... પત્નીના દેખતાં શું વાંધો ?’... નો. ના ચાલે. સવાલ ‘ડીસન્સી’ જ નહિ પત્નીના ગૌરવનો પણ છે. બાથરૂમ લગભગ તમામ સ્ત્રીઓનો મિની-મૅકઅપરૂમ છે. બિલાડીની ગુફાની જેમ એ લોકો બાથરૂમ વાપરે છે. બીજા શબ્દોમાં એમને માટેનો આ ‘શાંતિઘાટ’ છે. એ ૨૦-૨૫ મિનિટ સુધી, નહિ છોકરાંઓની કનડગત, નહિ વરજીના ‘આ લાવ’ ને ‘તે લાવ’ જેવા વાહિયાત હુકમો અને... ખાસ તો, પોતાને કોઈ જોતું નથી એ ખાત્રી સાથે એકલાં બેસી રહેવાની મઝા માત્ર સ્ત્રીઓ જ લૂંટી શકે છે. ‘પ્રાયવસી’નો હક અહીં વપરાય છે, પછી બિલાડી શેની જલ્દી બહાર આવે ? એ વાત તો પાછી અહીં થાય નહિ કે, ઈવન વરજીથી છુપાવવાના કામો ય ‘ઘર-બેઠાં’ નહિ ‘બાથરૂમ-બેઠાં’ પતે ! બીજી બાજુ કેસ આપણાં ગોરધનનો તપાસો. એનું કાંઈ ઠેકાણું નહિ. મહીં મારામારી કરવા ધૂસ્યો હોય એટલી ઝડપથી તો બહાર ફેંકાઈ જાય છે... જાણે બાથરૂમમાં ખો આપવા ગયો હોય ! રઘવાટ કે ઉતાવળ, બધી વાત સાચી પણ આટલે દૂર આવ્યો છું તો જરા ઠરીઠામ તો થા ! જ્યાં ટૉઇલેટ-બાથરૂમ ભેગાં હોય ત્યાં પ્રોબ્લેમ મોટાં થાય છે. ૯૦ ટકા ગુજરાતીઓ છાપાં ટોઇલેટમાં વાંચે છે (વેદના અને રાહત સાથે સાથે) એમાં ય હવે તો ફૉન પણ લૂમાં આવી ગયા... સુધારા આટલી હદે થતાં રહેશે તો બ્રેકફાસ્ટ અને બિઝનેસ મીટિંગો પણ લૂમાં જ ! આ લેખ વાંચનાર સામાન્ય મિડલ-ક્લાસનો વાચક હશે તો એને નવાઈ લાગશે- નવાઈ નહિ, આંચકો લાગશે કે, ‘ના હોય.. મોટા ઘરોમાં પતિ-પત્ની, મંદિરે દર્શન કરવા સાથે જતા હોય એમ બાથરૂમે ય સાથે વાપરે ?’ તોફાની લેખિકા શોભા ડે આ બાબતે ભારે ઝનૂની જવાબ આપે છે. ‘સ્ત્રી માટે પ્રાઇવેટ લાઇફ પ્રાઇવેટ જ રહેવી જોઈએ. દરેક ચીજની એક સુંદરતા હોય છે. હું મારા હસબન્ડ સાથે કોઈ હૉટલમાં ઉતરી હોઉં ને સ્યૂટ હોવા છતાં બે બાથરૂમ ન હોય તો ડિસ્ટર્બ થઈ જઉ છું... પણ આજની જનરેશન ‘આ’ જ બાબતને સિદ્ધિ ગણે છે.’ ઇન ફેક્ટ, કોઈ મ્યુનિ. કોર્પોરેશનવાળા જાહેર માર્ગો પર ‘સ્ત્રીઓ’ માટે પૂરતી વ્યવસ્થા નથી કરતા અને આ વાત એવી છે કે, હિંમત પણ કોણ કરે આવો ઈસ્યૂ ઉઠાવવાની ? પુરૂષો અને કૂતરાંનું તો સમજ્યા કે થાંભલો ખાલી જોયો નથી કે હુતુતુતુ કરતાં દોડયા નથી ! ભારતભરના મોટા ભાગના વૃક્ષો ભારતીય પુરૂષોના આશીર્વાદથી ફૂલ્યાં-ફાલ્યાં છે. હાસ્યલેખકોની વર્તમાન પેઢી પછી આવતીકાલે જેનું સૌથી મોટું નામ છે, એ સુરતના હાસ્યલેખક શ્રી અજિતસિંહ જ્યારે પણ આવા કોઈ થાંભલે/ઝાડે યજ્ઞ-હવન યોજાયા હોય, ત્યાંથી પસાર થતાં મોટેથી, ‘એ પોલીસ આઇ...’ એવી બૂમ પાડી દે છે, એમાં કેટલાય વૃક્ષોનો વિકાસ અટકી જાય છે. એમાં એ પોતે આવા કોઈ હવનની પૂર્ણાહુતિના કાર્યમાં વ્યસ્ત હતા એ વખતે સાચે જ પોલીસ આવી... પોતાના માર્ગ અને હેતુમાંથી સ્હેજ પણ વિચલીત થયા વિના અજીતસિંહે મોટેથી બૂમ પાડી રાષ્ટ્રને નવું સૂત્ર આપ્યું, ‘વઘુ વૃક્ષ વાવો.’ અંગત રીતે હું મારા માર્ગ અને હેતુમાંથી ઘણીવાર વિચલીત થયો છું. બાથરૂમમાં ગરોળી ધૂસી ગઈ હોય તો ! આમ મારી જિંદગી સંયમી, નિડર, ધાર્મિક વૃત્તિ અને દ્રઢ મનોબળવાળા યુવાન તરીકે પસાર થઈ છે. મુસિબતોનો સામનો કરવો મારા માટે ટચલી આંગળીનો ખેલ છે પણ ટચલી આંગળીના પ્રતીકરૂપ સાધનામાં કોઈ ગરોળી આવી જાય તો હું તાબડતોબ તપોભંગ કરી નાંખુ છું. હું હિમાલય ચડતો હોઉં ત્યારે રાક્ષસી ગીધડાં મોકલી મને હેરાન કરો, હું કાંઈ નહિ બોલું. હું ને બેનઝીર ભુટ્ટો એકબીજાના ખભે માથું મૂકી અંબાજીને દર્શને જતા હોઈએ ને અમારી ગાડી ઉપર ગાયભેંસોના ઘણ છોડી મૂકો. હું એક ગાળ નહિ બોલું... પણ ટોઇલેટમાં ગયા પછી અંદર ગરોળી મોકલો, એ મારાથી સહન નહિ થાય. ત્યાં હું હારી જઈશ. નથી મારે શિખરો સર કરવા ટોઇટેલના... ત્યાં કરજો પોતાં રસિકડાં ઘાસલેટના ! એક આ જ કારણથી વિશ્વભરમાં સેપરેટ બાથરૂમો માટે હું ઝુંબેશ ઉપાડવા માંગુ છું... બાથરૂમમાં સાલું એ ગઈ હોય કે ગરોળી... બહાર કાઢવી સહેલી છે કાંઈ ?
Maro priy sangeetkar!
સંગીત વિશે એમ કહેવાય છે કે, જેને સાંધાની ય સૂઝ પડતી ન હોય, એવા લોકો સંગીત વિશે બહુ બોલબોલ કરે છે. એવા બે લોકો તો મારી જાણમાં આવી ગયા છે, જેમાંનો એક હું પોતે અને બીજી કિશોરી અમોનકર. કિશીએ એક તોફાની વાત કરી નાંખી કે, ‘આ લતા મંગેશકર છે કોણ ? એણે ભારતીય સંગીત માટે કર્યું છે શું, તે બધા એની વાહવાહ કરે છે ?’ કાલ ઉઠીને તમે પૂછવા માંડો કે આ કિશોરી કોણ છે, એ પહેલાં જણાવી દઉં કે, કિશોરી અમોનકર શુદ્ધ શાસ્ત્રીય કંઠય સંગીતની પરમવંદનીય ગાયિકા છે, પં. ભીમસેન જોષી, પં. જસરાજ અને કંકણા બેનરજીની કક્ષાની. હું એનો બારે મહિનાનો ફૅન છું પણ લતા માટે એ આવું બોલી, એટલે મને ખ્યાલ આવી ગયો કે, સંગીત વિશે લતા મંગેશકર અને ઇવન મારા કરતાં કિશોરીને વધારે સમજ પડે છે. એમ તો, વચમાં બે-ત્રણ હાસ્ય લેખક મિત્રો બધાંને કહેતા હતાં, ‘‘અમે અશોક દવેને હાસ્ય લેખક માનતા નથી.’’ એમની ઑનેસ્ટીને પ્રણામ પણ આ તો સારું થયું કે, હાસ્ય લેખકને બદલે હું લ્હાયબંબાવાળો ન થયો, નહિ તો જે બિલ્ડિગંમાં એ લોકો રહેતા હોય આમાં ભયાનક આગ લાગી હોય ને હું ‘ટનટનટન’ કરતો લ્હાયબંબો લઈને આવી પહોંચ્યું ને એ લોકો બારીઓમાંથી બૂમો પાડે, ‘‘પાછો જા... અમે તને બંબાવાળો માનતા જ નથી.’’ તો ય મારે મહીં ભૂસકો તો મારવો પડે ને ? ભલે ત્રણને બદલે ચાર ઓછાં થતાં ! જો કે, બાય સ્વૅર.. હું એ હાસ્યલેખકોને હાસ્ય લેખક જ માનું છું પણ બૉસ, શ્રાપ ઈશ્વરનો હશે એટલે હું હાસ્ય લેખક બની ગયો, એમાં મારો શું વાક ? (મારી અને લતામંગેશકરની હાલત સરખી કહેવાય !) આનો મતલબ એ થયો કે, પહેલાં તો મને ફક્ત સંગીતમાં જ સમજ નહતી પડતી... હવે હાસ્યમાં ય નથી પડતી (અહીં મારી અને કિશોરીની હાલત સરખી કહેવાય !) માટેજ આજે હું સંગીત વિશે થાય એટલાં તોડીને ભડાકા કરી લઈશ, અને મને ગમતા સંગીતકારો વિશે વાત કરીશ. શંકર-જયકિશન સવાલ જ નથી, કે શંકર-જયકિશન આજ સુધીના તમામ ફિલ્મી સંગીતકારોમાં નંબર-વન હતાં. મારા માટે તો એ બન્ને ‘સરસ્વતાઓ’ હતા એટલે વીણાવાદીનીમાં સરસ્વતીની ‘દેવઆકૃતિઓ’ સંગીતની દેવી લતા મંગેશકર પાસે આટલાં બધા હાઇ-પીચના ગીતો કયો સંગીતકાર ગવડાવી શક્યો છે ? યાદ છે, ‘ઉન સે પ્યાર હો ગયા, મેરા દિલ ખો ગયા’ (ફિલ્મ બાદલ) ? સમજ્યાં હવે કે તીવ્રમાં ગીતો ગવડાવે એટલે વાત મોટી થઈ જતી નથી, પણ લતા હાઇ-પીચમાં ગાવા માટે માત્ર શંકર-જયકિશન પાસે ઝૂકતી હતી અને એ જ લતા પાસે ખરજમાં પણ એમણે જ ગવડાવ્યું છે ને ? ‘જુલ્મ કી નગરીમેં કિસી કા કૌન સહારા હૈ’ (ફિલ્મ ‘આસ’) સમજ ન પડતી હોય તો બહુ ટેં-ટેં નહિ કરવાનું પણ ઓરકેસ્ટ્રા કન્ડક્ટ કરવી કેટલું કઠિન છે, એ પૂછી આવો તમારા મોઝાર્ટને કે ઝુબિન મહેતાને કે યાનીને ! શંકર-જયકિશનનું તો ઓરકેસ્ટ્રા વગરનું એક ગીત તો શોધી બતાવો ને પછી છુટ્ટા માંગવા આવજો, નહિ તો માની જ લેવાનંુ કે, શંકર-જયકિશન નંબર-વન હતા, છે અને રહેશે ધેટ્સ ઑલ. મદન મોહન શું હજી એ સાબિત કરવાની મને જરૂર પડશે કે, મદનમોહનથી વઘુ મઘુરો બીજો કોઈ સંગીતકાર જ થયો નથી ? અરે હિંદી ફિલ્મોના ૬૮ વર્ષોમાં મદનમોહનથી વઘુ સારી ગઝલો કમ્પોઝ કરનાર એક સંગીતકાર તો બતાવો ! ફિલ્મ ‘જહાનઆરા’માં રફી સાહેબે ગાયેલ ‘કીસીકી યાદ મેં, દુનિયા કો હૈ ભુલાયે હુએ’ હોય કે લતાજીએ ગાયેલ, ‘જુર્મે ઉલ્ફત પે હમેં લોગ સઝા દેતે હૈં’ હોય, આવી નમૂનેદાર ચીજો બીજાં કોઈ, હમણાં કહુ એ પેશ કરી શક્યું છે ? (ઘણાં ડોબાંઓ ‘જુલ્મે ઉલ્ફત, જુલ્મે ઉલ્ફત’ ઠોકે રાખે, પછી મગજ જાય કે નહિ ?... એ વાત જુદી છે કે જુલ્મ અને ઉલ્ફત (પ્રેમ) વચ્ચે ઝાઝો ફેર નથી.) અરે લાઇન લાગી જશે લાઇન, જો હું એમ પૂછીશ કે, લતા પાસેથી ર્ભહજૈજાીહાસર્વશ્રેષ્ઠ કામ કોણે લીઘું, તો આ તમારાં સી-રામચંદ્ર, અનિલ બિશ્વાસ કે શંકર જયકિશનો આઘા ખસી જશે આઘા ! મદનમોહન સિવાય બીજાં કોઈને નંબર વન સંગીતકાર ગણો એટલે બીજીવાર તમારા બાબાનું નામ પાડવા અમને નહિ બોલાવવાના. અમારો બી સાલો કોઈ ટેસ્ટ ખરો કે નહિ ? અનિલ બિશ્વાસ ડિમ્પલ કાપડિયા તો શું, મઘુબાલાને ય કાચી સેકન્ડમાં છુટાછેડા આપી દઉં, જો ભૂલમાં ય અનિલદા સિવાય બીજા કોઈને એ ઇવન સંગીતકાર બી માને ! શું મઘુડી ભૂલી ગઈ કે, ફિલ્મ ‘તરાના’માં એણે જ ગાયેલું, ‘બેઇમાન તોરે નૈનવા, નીંદિયા ન આયે’ જેવી ઈશ્વરના દરબારમાં ગાવાની ચીજ અનિલ દા આપણા માટે લઈ આવ્યાં હતાં ? ભાષા તો ભ’ઈ અમારી આવી તોછડી જ રહેવાની... મીઠાશ જોઈતી હોય તો જાવ પહલે ઉસ આદમી કા સાઇન લે કે આઓ, જીસને મેરે જીગર પે યે ગાના રખ દિયા, ‘જમાને કા દસ્તુર હૈ યે પુરાના, મિટાકર બનાના...’ જાઓ પહલે ઉસ આદમી કા સાઇન લેકે આઓ, જીસને લતાજી સે યે ગવાયા, ‘તુમ્હારે બુલાને કો જી ચાહતા હૈ, જી ચાહતા હૈ’ ફિર મેરે ભાઈ,તુમ જીસકો કહોગે, ઉસ કો મૈં ભારત કા નંબર વન મૌસીકાર માન લૂંગા ! અરે ૧૯૩૫માં ફિલ્મ ‘ધરમ કી દેવી’થી શરૂ કરીને આજ સુધી અનિલ બિશ્વાસને નંબર વન કોણ કે ટેન કોણ, એ જોવાની જરૂર જ નથી... એ તો પહેલેથી નંબર વન છે. તમને સંગીતમાં શું ખબર પડે, બીજા બધાનું સંગીત ફક્ત સાત સૂર કાઢી શકે છે. જ્યારે અનિલ દાનું સંગીત, રોજ સવારે નાહી-ધોઈને પૂજા કરતી વખતે ઠેઠ નાભિમાં જન્મેલો ‘ૐ’ છે. નૌશાદ બોલી જાવ. જેટલા સંગીતકારોના નામ આવડે એ બધાં બોલી જાઓ અને એ બધામાંથી નૌશાદ સાહેબ જેટલો ઉંચો સ્ટ્રાઇક - રેટ કયા સંગીતકારનો છે, બતાવો તો ખરા ! સ્ટાઇક-રેટ એટલે કુલ જેટલી ફિલ્મોમાં સંગીત આપ્યું હોય, એમાંથી સુપરહિટ સંગીતવાળી ફિલ્મો કેટલી ? બેસો ને છાનામાના, એકેયના હાંધા નહિ જડે. સામાન્ય માણસ પણ ગુનગુનાવી શકે એવી ઘૂનો નૌશાદ જ બનાવી શક્યા ને ? ભારતના લોક સંગીત હોય કે ભારતીય રાગો ઉપર આધારિત ગીતો બનાવીને ભારતને ગૌરવ અપાવવા તમે ગયા’તા ? મરહૂમ રફી સાહેબે જાહેરમાં કહ્યું હતું કે, એમણે ગાયેલું સર્વોત્તમ ગીત ફિલ્મ ‘દુલારી’નું ‘સુહાની રાત ઢલ ચકી, ના જાને તુમ કબ આઓગે’ હતું ! રાગ કેદાર પર પચ્ચા ગીતો તમે સાંભળ્યા હશે, પણ ફિલ્મ મોગલે આઝમના ‘બેકસ પે કરમ કીજીયે સરકારે મદીના’ સાંભળો એટલે બાકીના કેદારિયાઓ ધોઈ પીવાના. અરે નૌશદજીએ તો પેટીનો માલ કાઢી બતાવ્યો હતો ફિલ્મ ‘આન’માં ‘આજ મેરે મન મેં સખી બાંસુરી બજાયે કોઈ છેલવા હો’ સાંભળોને પગ ઝુમવા ન માંડે તો કોઈ સારા ડૉક્ટર પાસે લકવાની સારવાર કરાવી લેવાની ! અને વ્યક્તિ તરીકે કેવા ? મહાત્મા ગાંધી આઝાદીમાં ના પડયા હોત તો ‘બૈજુ બાવરા’નું સંગીત આપતા હોત ને નૌશાદ સિતારને બદલે રેંટિયો કાંતતા હોત ! પહેલો નંબર તમે ત્યારે ગમે તેને આપો, ‘સુપર નંબર વન’ નૌશાદ સિવાય બીજા કોઈને આપશો ? સી. રામચંદ્ર પૅપર પહેલેથી ફૂટી ગયું હતું એટલે બધાંને ખબર છે કે, ભલે શ્રેષ્ઠ અને સર્વશ્રેષ્ઠ ને સુપર શ્રેષ્ઠ હું બધાને ગણતો ફરૂં. પણ એક વાર ‘બૉસ’ સી. રામચંદ્રની એન્ટ્રી થઈ એટલે અહીં ઉપર નીચેના તમામ ફાસફૂસિયા સંગીતકારો ગપોલીમાં ધૂસી જવાના ! એક અમથું, ‘તુમ ક્યા જાનો, તુમ્હારી યાદ મેં હમ કિતના રોયે’ (ફિલ્મ ઃ શીનશીના કી બબલા બૂ)ની અડધી લાઇન ગાશો તો ય આમાંનો એકે ય ગપોલીમાંથી માથું બહાર નહિ કાઢે. અરે ભ’ઈ સી.રામ જેવો ‘લય’ કોની પાસે હતો ? લયની વાત ભેજામાં ન ઉતરતી હોય બીજું કાંઈ કરવાની જરૂર નથી, ફિલ્મ ‘પરછાંઈ’નું તલતવાળું ‘મહોબ્બત હી ન જો સમજે, વો જાલિમ પ્યાર ક્યા જાને’ ગાવા માંડો ને એ અઘરૂં લાગે તો ફિલ્મ નવરંગનું આશાબાઈવાળું ‘તુમ મેરૈ મેં તેરી ચરણ કમલકી ચેરી’ વાઇફને ગાવા આપો... એને ય ગાતા આવડી જશે. સી રામચંદ્રનું ‘જબ દિલ સતાવે ગમ, તુ છેડ સખી સરગમ’ વાગતું હતું ત્યારે અડધે રસ્તે સ્મશાનયાત્રા રોકાઈ જવાના દાખલા છે... ઉપર સૂતેલો એટલે બેઠો ના થયો કે, છેલ્લે છેલ્લે એ ફિલ્મ ‘અલબેલા’ની ‘ધીરે સે આજા રી અખિયન મેં નીંદિયા આજા રે આજા’ જેવી વર્લ્ડ-બેસ્ટ લોરી, આઇ મીન, ગોરી ગરીને હૂઈ ગયો’તો ! (એટલે ‘ગોળી ગળીને’) તમને તો ગુજરાતી કે મરાઠીના બે શબ્દો બોલતા આવડયું એટલે બોલી નાંખ્યું, ‘સી. રામચંદ્ર જેવો બીજો સંગીતકાર નહિ થાય !’ અરે, બીજો શું, અમે તો કહીએ છીએ, પહેલો ય કોઈ નહિ થાય ! ઓ.પી. નૈયર સાહેબ. કોઈ ૧૦-૧૫ નહિ, ફક્ત એક જ તમારો ‘મહાઆઆઆ...ન’ સંગીતકાર બતાવો જેને લતા મંગેશકરની ચમચાગીરી કરવી ન પડી હોય ! એક જ બતાવો ને, જેની કારકિર્દીમાંથી લતાને કાઢી નાંખો પછી એમનું મોઢું મને બતાઈ જાઓ કે, એમની પાસે બાકી શું રહે છે ? ઓમકારપ્રસાદ નૈયર એક જ મરદ જે વગર લતાજીએ સમગ્ર ફિલ્મ સંગીતના રાજસિંહાસન પર બેઠો અને ‘રીધમ’નો શહેનશાહ કહેવાયો. ૧૯૫૨માં પહેલી ફિલ્મ ‘આસમાન’-ફાસમાન વખતે જ એણે કબુલ કરી નાંખ્યું હતું કે, શાસ્ત્રીય સંગીતનો મને કક્કો ય આવડતો નથી, છતાં યાદ છે ફિલ્મ ‘કલ્પના’નું ‘તુ હૈ મેરા પ્રેમ દેવતા’ કે ફિલ્મ ‘રાગિણી’નું ‘મન મોરા બાવરા’ અરે શંકર-જયકિશન એના કટ્ટર દુશ્મનો હોવા છતાં ‘ફિર વોહી દિલ લાયા હું’ના ગીતો સાંભળી જાહેરમાં રીતસર કબુલ કરવું પડયું કબુલ કે..., ‘આવાં મઘુરા ગીતો અમે કેમ ન બનાવી શક્યાં ?’ ઓપીની વાત જ નહિ કરવાની ! એકવાર ટ્રાયલ ખાતર પણ પ્રેમમાં નિષ્ફળ જઈ જુઓ ને પછી ચમેલીના ઝાડ નીચે બેસીને પેલી પાસે ગવડાવો, ‘ચૈન સે હમ કો કભી, આપને જીને ન દિયા’... બૉસ ઝાડ રડી પડશે ઝાડ, પેલી ખોખરૂં ગાશે તો ! રોશન પૃથ્વી ઉપરાંત ચંદ્ર, મંગળ કે શુક્રના ગ્રહો ઉપર બી ગવાયેલા તમામ યુગલ ગીતો ભેગાં કરો ને પછી બોલો, ફિલ્મ ‘ચિત્રલેખા’નું આશા-રફીના ‘છા ગયે બાદલ, નીલગગન પર, ધુલ ગયા કઝરા, સાંઝ ઢલે’ સામે ઝીંક ઝીલી શકે એવું બીજું એકે ય યુગલ ગીત છે ? બીજું શું... બીજા બાવીસ હશે- અપૂન કુ ક્યા ? પણ એ બધાંની તરજ રોશને જ બનાવી હશે, ‘જો વાદા કિયા વો, નિભાના પડેગા’, ‘ચાંદ તકતા હૈ ઇધર આઓ કહીં છુપ જાયેં’, ‘આપને યાદ દિલાયા તો મુઝે યાદ આયા’, ‘કહાં હો તુમ જરા આવાઝ દો’ એ બધાં તો ગણપતિ બાપાની મૂર્તિ ધોઈને તરભાણામાં જળ વધે એ પી જઈએ એવા પવિત્ર ગીતો કહેવાય પણ આ માણસે તો લતાના કંઠને ય શિવલિંગ સ્વરૂપ આપવામાં કોઈ કસર બાકી રાખી છે ? ‘ઇસ દિલ કી હાલત ક્યા કહીયે જો શાદ ભી હૈ નાશાદ ભી હૈ’ (અનહોની) ‘સારી સારી રાત તેરી યાદ સતાયે’ (અજી બસ શુક્રિયા) ‘દિલ ભી તેરા હમભી તેરે, હમ કો પ્યારે હૈ’ (ટકસાલ) કે પછી ‘રહે ન રહે હમ, મહેંકા કરેંગે...’ (મમતા) કવ્વાલી રોશન જેવી બનાવતા કોઈને આવડી નથી. મૂકેશ પાસે મૂકેશ જેવું ફક્ત રોશન જ ગવડાવી શક્યા... માટે જ કહીએ છીએ બહુ વટથી કે સંગીત સાંભળવું હોય તો પ્રણામ રોશનને કરો નહિ તો અડધી કલાક શેરબજારમાં ઊભા રહો ને... એક સાથે અનુ મલિકો, જતીન-લલિતો કે બપ્પી લહેરીઓ સામટા સંભળાશે. (હજી મારી અક્કલ મુજબના નંબર વન સંગીતકાર આજે તો લઈ જ શકાયા નહિ... આવતા બુધવારે વાત !)
Muskurayiye...
તમારામાંથી કેટલાંને ખબર છે કે, સવાર-સાંજ ટુથ-બ્રશ કરો છો, એ કેટલી વાર ચાલુ રાખવાનું હોય ? આઈ મીન, દાંત ઉપર બ્રશના ટોટલ કેટલાં ઝટકા મારવાના હોય, જેથી દાંત અને મોઢું સાફ થઈ ગયેલું ગણાય ? રેગ્યૂલર સ્પીડથી દાંત પર બ્રશ ફેરવતા હો તો ઍવરેજ- બઘું મળીને તમે ૩૫૦- ઝટકા મારતા હો છો- જેને રાષ્ટ્રીય ભાષામાં ‘‘ઝટકે-પે-ઝટકા’’ પણ કહે છે. ટુંકમાં, ટુથબ્રશ કરવાની કરવાની રોજીંદી ક્રિયાને સરળ શબ્દોમાં ‘ઝટકા-પઘ્ધતિ’ કહે છે. પણ આવાં ૩૫૦-૪૦૦ ઝટકા મારી લીધાં પછી પણ નક્કી કેવી રીતે થાય કે, દાંત સાફ થઈ ગયા કે નહિ ? દેસી પઘ્ધતિ મુજબ, સ્થાનિક લોકો આ માટે બ્રશ કરી લીધાં પછી, અરીસામાં ફડાય એટલું મોઢું ફાડીને, જાણે શું ય મોટા સારા સમાચાર આવ્યા હોય એમ હસતા મૉંઢે ચમકતા દાંત જોઈ લે છે. અલબત્ત, આ પઘ્ધતિ ઓછી ખર્ચાળ, દેખાવમાં સુંદર અને ચેહરો પ્રસન્ન બનાવનારી હોવા છતાં વૈજ્ઞાનિક નથી;। શું ૭૦૦- કે ૮૦૦-મે ઝટકે ખબર પડે ખરી કે, હવે દાંત પૂરી રીતે સાફ થઈ ચૂકયા છે ? શું જાલીમ જમાનો આની નોંધ લેશે ? શું ૮૦૦-માંથી વચમાં કોઈ ૪૦-૫૦ ઝટકા ઠેકાદી દે, તો એને સમાજ ‘બદમાશી’ ગણશે ખરો ? વળી, ૮૦૦-માર્યા તો હજાર-બારસોના લક્ષ્યાંકે કેમ ન પહોંચવું ? આ પઘ્ધતિનો કોઈ વર્લ્ડ-રેકોર્ડ હશે ખરો ? લાંબામાં લાબું બ્રશ કોણે કર્યું હશે ? દાંત વધારે ને વધારે ઘસ ઘસ કરવાથી રૂપાળા રાજકુમાર થઈ જવાતું હોત તો આપણાં ભ’ઈઓ તો નહાવામાં ય એક જ રાઉન્ડમાં ૫-૫, ૬-૬ સાબુની ગોટીઓ ઘસી નાંખ એમ છે. હોય એટલી તાકાત દાંત ઉપર વાપરી કાઢવાની ન હોય. યોગ્ય તાલીમ અને કલાને અભાવે કેટલાંક લોકો ભીંત પરથી ચૂનો ઉખાડવાનો હોય, એવી તાકાતથી મંડયા હોય છે, જેને પરિણામે એ લોકોનાં દાંત મૉંઢાની બખોલમાં અંદરની તરફ વળેલાં દેખાય છે. આટલું જોર કરવાથી, સરવાળે તો હાર્મોનિયમની પેટીના કાળા-ધોળા સૂર પર આંગળી મૂકો ને કેવું દબાય- એવા એમના વિભિન્ન દાંતો ઉપર આંગળી મૂકવાથી જુદા જુદા અવાજો નીકળે છે, ‘‘ઓ માં રે... મરી ગયો... ડૉન્ટ ટચ મી’’ વગેરે ! મઘ્ય આફ્રિકાના જંગલી વૈજ્ઞાનિકોએ શોધેલા તારણ મુજબ, સવારની તમામ ક્રિયાઓમાં ‘‘સ્પીડ’’ સૌથી વઘુ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. જે સ્પીડે તમે ટુથબ્રશ ઘસો છો, એ જ સ્પીડે નહાતી વખતે સાબુ ચોળી શકાતો નથી કે માથે કાંસકો ફેરવી શકાતો નથી. ટુથબ્રશ અને કાંસકાની સરખામણીમાં સાબુએ ઘણો મોટો એરીયા કવર કરવાનો હોવાથી સ્પીડનું ઝનૂન ઓછું રાખવું પડે છે. ત્રીજા માળનું માળીયું સાફ કરવાનું હોય એમ ઘણાં તો ટુવાલ વડે પોતાનો બરડો સાફ કરતા હોય છે, પણ એમાં ધારી સ્પીડ નથી લાવી શકાતી. ટોઈલેટમાં તો જગતભરની કોઈપણ પ્રકારની સ્પીડ કામમાં આવતી નથી. ત્યાં તો મનથી ભાંગી પડીને નર્વસ થઈને બેસવું પડે છે. એ પણ ખરૂં કે, ટુથબ્રશવાળી ઝટકા-પઘ્ધતિમાં સ્પીડવાળો જ મેદાન મારી જાય. હજી સુધી ‘સ્લૉ-મોશન’માં ટુથ-બ્રશ કરનારો કોઈ દાતણીયો- આઈ મીન, દાતણ કરનારો પેદા થયો નથી. સ્પીડને કારણે દાંત અંદર રહે છે, કાં તો એક સુંદર સવારે બહાર આવે છે. ટુથબ્રશ વિશ્વના એ અજાયબ સાધનોમાં સ્થાન પામ્યું છે, જે મનુષ્યને આત્મનિર્ભર બનાવે છે. સંસારના ૨૮,૦૦૦ કામો પૈકીનું આ કામ પણ એવું છે, જે કાળા માથા અને ધોળા દાંતવાળા માનવીએ એકલે હાથે કરવું પડે છે, પણ બીજાનો સહકાર લઈ શકાતો નથી. હસતી વખતે પત્ની ગમે તેટલી ચાર્મંિગ લાગતી હોય (બોલતી વખતે ન લાગે- હસતી વખતે લાગે એ તો !) તો પણ ‘‘લાવ સનમ... આજે તારા દાંત હું સાફ કરી આપું-’’ એવી ઑફર મૂકી શકાતી નથી. ૧૩મી અને ૧૪મી સદીમાં ઉત્તર ગુજરાત બાજુનો કેટલાંક આશાસ્પદ પટેલોએ પત્નીના દાંતે દાતણ ઘસી આપવાની કોશિષો જરૂર કરી હતી, પણ બીજા દિવસની મીઠી સવારે જાગીને જોયું તો પટલાણીઓના દાંત, ઘરમાં બાંધેલી ગાયો જેવા થઈ ગયા હતા. આજે તો સાયન્સ ઘણું આગળ વઘ્યું છે અને નવા નવા પરણેલાં પુરૂષો પત્નીને બ્રશ કરી આપતા જોવા મળ્યાં છે, જે આરોગ્યની દ્રષ્ટિએ હાનિકારક છે કારણકે આ પઘ્ધતિમાં સૌપ્રથમ તો પહોળા પંજે પત્નીનું માથું ઉપરની બાજુથી એવી રીતે પકડવું પડે છે, જાણે મહીં ખાલીખમ હોય, સાવ નાના બાળકનું ઘણીવાર ગળું પડતું હોય છે, એવી શક્યતા અહીં પણ ખરી. કેટલાંક ગોરધનોને પત્નીના માથા ઉપર સરખો હાથ બેઠો હોતો નથી એટલે એ લોકો પહોળા પંજે પત્નીનું ગળું પકડે છે. આ પઘ્ધતિમાં ‘બીજો’ ફાયદો એ છે કે, બ્રશ કરાવતી વખતે એ બોલી શકતી નથી અને બોલવા જાય તો કલચ અને ગીયર બઘું આપણાં હાથમાં હોય છે પણ ગોરધનની ખરી કસોટી પત્નીના મોઢામાં બ્રશ ધુસાડવામાં થાય છે. અહીં કલાની સાથે કૌશલ્યની એટલી જ જરૂર પડે છે. જાણિતા થઈ રહેલાં હાસ્યલેખક શ્રી વલ્લભ મિસ્ત્રી કહે છે, ‘‘આ પઘ્ધતિ ડેન્જરસ છે.’’ હું નથી માનતો. તાલીમથી બઘું શીખી શકાય. તાજાં પરણેલાઓએ આ પ્રયોગ હાથમાં લેતાં પહેલાં સળંગ છ સપ્તાહ સુધી પોતાના શૂઝની અંદર પૉલિશ કરવાનું બ્રશ ફેરવવાની પ્રૅક્ટિસ પાડવી જોઈએ. (પરણ્યાના પાંચ વર્ષ પછી બુટ (શૂઝ) અંદરથી સાફ કરતા શીખવું હોય તો ક્રમ ઉલ્ટાવીને, પહેલાં પત્નીના મૉંઢામાં બ્રશ (બુટ સાફ કરવાનું નહિ, ટુથબ્રશ) નાંખી જોઈને હાથ બેસાડવો જોઈએ, જેથી મોંઘા ભાવના બુટ બગડે નહિ.) કરૂણતા એ છે કે, પેલીનું મોઢું અને તમારો હાથ સખણો ન રહ્યો ને જડબામાં ટુથબ્રશ ક્યાંક આડેઅવળે વાગી ગયું તો તમે તો ઠીક, એ અબળા આખી જીંદગી કોઈને મોઢું બતાવી ન શકે. તળાવને કીનારે સોફો પાથરીને મગર સૂતો હોય, એવું ડ્રૉઈંગ રૂમમાં તમારૂં પાત્ર પડયું હોય એવું એનાં ખુલ્લાં જડબાને કારણે લાગે. ન્યાતમાં તમારૂં સારૂં ન લાગે. ‘સ્વયં-ઝટકા પઘ્ધતિ’ એટલે કે જાતે બ્રશ કરવામાં ટુથબ્રશ ઉપર પૅસ્ટ કટલી લગાવવી, એ માટે ઘણાં મિત્રો કેમિસ્ટને બદલે કડીયાને પૂછવા જાય છે, જે વ્યાજબી નથી. લેલા ઉપર કડીયો સીમેન્ટનો લબ્દો લઈ ભીંત ઉપર ઝટકે છે, એમાં અને ટુથબ્રશ કરવામાં ઘણો ફેર છે. ઉતાવળ હોય કે પછી બહુ હસ હસ કરવાનું હોય ત્યાં જવા માટે બન્ને હાથમાં બે ટુથબ્રશો પકડીને બન્ને હાથે એક સાથે બ્રશ કરવાનું ન હોય, એમ વધારે પૅસ્ટ ચોપડો એટલે દાંત વધારે ચોખ્ખાં થાય એ ગણિત ખોટું છે. ગયા જૂન મહિનામાં મારા વાઈફે ભૂલમાં ‘કોલગેટ’ ને બદલે ‘ફેવી-કવીક’ની પૅસ્ટ દાંતે ઘસી નાંખી હતી. તે એમાં એના હોઠ, દાંત, જીભ અને જડબાં એવી રીતે ચૉંટી ગયેલાંકે એને ખોલવા માટે જરૂર પડે તો સાયકલ- રીપેરવાળાને બોલાવવાની પણ અમને સલાહો અપાઈ હતી. વાઘ-સિંહ કે વાંદરા, કદી ય બ્રશ કરતા નથી. હાથી તો દેખાડવાના દાંતે ય સાફ રાખતો નથી, છતાં પણ એ બધાનાં દાંત મજબુત હોય છે.. પણ આપણાં માણસોના દાંત કરતાં તો મોંઢામાંથી મારતી વાસ વધારે મજબુત હોય છે. જગતમાં હું બે જણને માફ કરી શકતો નથી, માથામાં રગડા જેવું તેલ નાંખેલ સ્ત્રી અને મૉંઢામાંથી વાસ મારતા લોકો... આ લોકોએ ફક્ત દાંત જ નહિ, પેટ પણ સાફ રાખવાની જરૂર છે. આવા લોકોએ તો, બ્રૅડ-બટર બનાવવા માટે બ્રૅડ ઉપર બટર નહિ. ટુથ પેસ્ટ ચોપડીને ‘બ્રૅડ-પેસ્ટ’ બનાવીને ખાવી જોઈએ.... ત્યારે શું !
Filmstars na gogles!
શરૂઆતમાં તો એવું હતું કે, બાન્ડીયા, કાણીયાઓ અને સાવ અંધજનો કાળા ગોગલ્સ પહેરતા... આજે ફિલ્મસ્ટારો અને માફિયા ‘ભાઈ’ લોગ પહેરે છે. ઘણાં તો એવું પણ માને છે કે, સૂર્યપ્રકાશથી આંખોને ઠંડક આપવા માટે ગૉગલ્સ પહેરીએ તો જરા ઠીક રહે, તો એક વર્ગને ગૉગલ્સ પહેરવાની જરૂર એટલા માટે પડે છે કે, કાળા ચશ્માની પાછળથી કાળા કામો કરી શકાય. આમ હિંમત ન હોય પણ કાળા ચશ્મા પહેરીને મનમાં ને મનમાં ‘ચક્ષુ-લગ્ન’થી માંડીને ‘ચક્ષુ-રતિ’ સુધીનો આનંદ સ્ત્રીઓને જોઈ જોઈને મેળવી શકાય છે. ભ’ઈ પોતે એવું સમજતા હોય કે, હું ક્યાં જોઉં છું, એની જાહેર- જનતાને ખબર પડતી નથી, એટલે જે સ્ત્રીને દૂરબીનમાં ફૉક્સ કરી હોય, એને ચશ્માના નંબર કાઢતી વખતે કાળા-ધોળા રંગનું, મોટેથી નાના થતાં જતા. ‘ડ, ફ, ગ, ણ, બ, જ, વ, લ...’ જેવા અક્ષરો લખેલું પાટીયું માનીને જોયે રાખે છે. અને બાકીના આપણાં જેવાઓમાંથી ઘણાં ગૉગલ્સ પહેરીને એવું માની લે છે કે, ‘ખરો હૅન્ડસમ હું હવે લાગું છું.’ ગૉગલ્સ પહેર્યા પછી અરીસામાં જોઈને જે રીતે જુદા જુદા ઍન્ગલથી એ પોતાનું માથું ગોઠવવા માંડે છે, એ તમે જાુઓ તો પાણીના ઊંધા માટલા ઉપર ફૂલનું કૂંડુ ગોઠવતા તમને આવડી જાય. શું જાણે, જમણી બાજુથી એ અક્ષયકુમાર લાગતો હશે, ડાબો ગાલ જોવાથી આપણો ‘સલ્લુ’ એટલે કે સલમાનખાન લાગતો હશે અને મૂન્ડી નીચી કરીને અરીસામાં જોવાથી, ગોગલ્સમાં એ જેકીશ્રોફ જેવો લાગતો હશે, એવું ભલે એ માની લે... પણ એના ચેહરાની આ ત્રણે બાજુ ભેગી કરીને વચ્ચે ગોગલ્સ ગોઠવો તો અંધશાળાના વર્ગશિક્ષક જેવો લાગે. કેટલાક લોકો ગોગલ્સ પહેર્યા પછી અફકૉર્સ સારા લાગતા હોય છે, પણ વારેઘડીયે મને મારી પોતાની વાત કરવી ગમતી નથી. હવે તો સમય એવો આવ્યો છે કે, ફેમિલી- મૅમ્બર્સ કરતા પણ ટીવી જોવામાં સમય વઘુ ફાળવીએ છીએ એટલે આજની ફિલ્મોના હીરાભ’ઈઓ અને હીરાબહેનો જોવા મળે. નવાઈ એક જ લાગે છે કે આ ફિલ્મસ્ટારો અડધી રાત્રે ય ગોગલ્સ કાઢતા નથી. ફિલ્મી પાર્ટીઓમાં પણ એમને ગોગલ્સ પહેરી રાખવા પડે છે... આનું કારણ શું ? કારણ એ કે, મોટાભાગના હીરો રતાંધળા હોય છે. રતાંધળા એટલે રાત્રે બહુ ન દેખાય એવા. શૂટિંગમાં મોટી મોટી ફ્લડ-લાઈટો સામે કામ કરવાથી જતે- દહાડે એમની આંખો નબળી પડી જાય છે... સાધારણ પ્રકાશ સામે ય એમની આંખો ટક્કર ઝીલી શકતી નથી. ગોગલ્સ પહેરી રાખવાથી આંખો અંજાઈ જતી નથી. બીજાું કારણ એ પણ છે કે, મિલ કામદારોના હાજરી- કાર્ડની જેમ ગોગલ્સ આપણાં ફિલ્મસ્ટારોનું આઈડેન્ટિટી-કાર્ડ છે. એ ન પહેરે તો કોઈ એમને હીરો માને પણ નહિ. છાતી ખુલ્લી દેખાવી જોઈએ અને એ પણ પુરૂષને સ્તનો ઊગ્યા હોય ને જમાનાને એની જાણ કરવી જરૂરી હોવાથી સંજયદત્ત, અક્ષય, સુનિલ શેટ્ટી, સની દેવલ, સલમાનખાન, આમીરખાન છાતીઓ ખૂલ્લી જ રાખે છે ને ‘બ્રા’ પણ પહેરતા નથી. આમાં મમતા કુલકર્ણી કે કાશ્મિરા શાહ ઊઘાડાં ફોટાં પડાવતી હોય, એમાં શું દોષ દેવો ? અસલના જમાનામાં દિલીપકુમાર, રાજકુમાર કે દેવઆનંદ કાંડુ અને ગળાના બટન પણ બંધ રાખતા પણ એ તો એમના આખા શરીરે ઘેટાંના ઊન જેવી જથ્થેદાર રૂંવાટી હતી એટલે. કહેવાય છે કે, દર પંદર- પંદર દહાડે એ ત્રણે ય હીરોના શરીર પરથી ઊન ઉતારવું પડતું એમાં એમનાં મોટાભાગના સગાં-સંબંધીઓના સ્વૅટરો બની જતા. જયારે આજના સ્ટાર્સ તો છાતી ખૂલ્લી ન રાખે તો ડાયલોગ્સ ભૂલી જાય ! ઍક્ટિંગ જ ન આવડે ! છાતીના વાળ દેખાય એમાં તો કેટલાંય ઍવોર્ડસ મળે છે... એ જોઈને આપણે ત્યાં ય દેસી ભ’ઈઓ બટન ખૂલ્લાં રાખીને ફરે છે... કહેવાય છે કે, જેની માંએ નાનપણમાં છોકરાને ચોળી ચોળીને ન નવડાવ્યો હોય ને નવડાવ્યા પછી ભીનો રાખ્યો હોય, એની છાતી રીંછ જેવી થઈ જાય છે. દંભ અને નફટાઈની પરકાષ્ટા એ થશે કે, ભણેલી- ગણેલી ગુજરાતણોને, એમની જુવાન દીકરીઓને ટીવી પર આવા ઉઘાડા હીરોને જોવા દેવામાં (અને પોતે ધરાઈ ધરાઈને જોવામાં) કશું ગંદુ નહિ લાગે પણ અમને પત્ર લખશે. ‘‘અશોક દવે હાય રામ... કેવા શબ્દો વાપરે છે ?’’ અડધી રાત્રે બીજાંને દેખાડવા ફિલ્મસ્ટારો ગોગલ્સ પહેરી રાખે એનું ત્રીજાું કારણ એ હોઈ શકે કે, ફિલ્મસ્ટારોના શરીરનું લોહિ મગજ તો ઠીક, આંખ સુધી ય ન પહોંચતું હોય. આ લોકો રૂપાળા ચહેરા, સુંદર શરીર અને ઍક્ટિંગના વેપારીઓ છે, બુદ્ધિના નહિ. જરૂરી નથી કે, જેટલી સરસ ઍક્ટિંગ આવડતી હોય એટલું મગજ પણ ચાલતું હોય. આ લોકો શૂટિંગ વખતે જ નહિ, બારેમાસ હીરો થઈને ફરે છે. થોડા વર્ષો પહેલાં શત્રુધ્નસિંહા અમારી ફ્લાઈટમાં હતો. હવે એ જે કાંઈ સમજયો હોય કે, જમીનથી આટલે ઊંચે અમે એને જોઈને ધન્ય ધન્ય થઈ જઈશું અને એને મળવા પડાપડી કરીશું- એ હિસાબે એની ફિલ્મોના તમામ સ્ચહહીૈિજસ (ચેનચાળા) બબ્બે મિનીટે ઊભો થઈને બતાવે. ખાડીયાની ભાષામાં કહીએ તો ‘‘બહુ વહેમો મારતો હતો’’ અને મારા કાઠીયાવાડની ભાષામાં કહીએ તો ‘‘ભારે ભૂંડો લાગતો હતો.’’ ગોગલ્સ તો ત્યાં ય કાઢ્યા ન હતા પણ આખી ફ્લાઈટમાં કોઈ એની નોંધ પણ લેતું નહતું... સચીન તેન્ડુલકર વાનખેડે સ્ટેડિયમ પર સેન્ચૂરી મારે તો સારો લાગે... ચર્ચગેટના સ્ટેશને ઊભો ઊભો આમથી તેમ બૅટ વીંઝે રાખે તો કેવો લાગે ? અમારી સૌરાષ્ટ્રની ભાષામાં ?... વાયડો, પણ એવા નખરા નહિ કરવાને કારણે જ એ ‘વર્લ્ડ-બેસ્ટ’ છે. આખી દુનિયા એની સામે ઝૂંકે છે, છતાંય એ છોકરો અડધી રાત્રે ગોગલ્સ નથી પહેરતો. અમે હાસ્યલેખક છીએ એટલે ચોવીસે કલાક હસમ્-હસી જ કરતા હોઈશું એવું ય માનનારા છે. હમણાં દાઢ દુઃખતી હતી એટલે મારૂં મોઢું ખૂલતું ન હતું. લબકારા- સણકા બહુ મારે એટલે સ્વાભાવિક રીતે જ, ચકલીનું બચ્ચું હળવેથી હથેળીમાં મૂકી ગાલ નીચે દબાવી રાખ્યું હોય, એવા લાચાર મોંઢે હું ફરતો હતો, એ પણ મારા કોમિકનો કોઈ ભાગ હશે એમ સમજીને બે- ત્રણ જણાંએ કહ્યું, ‘‘શુંઉં દાદુ ?... આવતા બુધવારે દાઢ ઉપર કંઈક લખવાનું છે ?...હહહહહાહાહાહા...તમને હાસ્યલેખકોને ય વળી દાઢો દુખે ? હહહાહા...’’! કેમ જાણે, દાઢની જગ્યાએ મેં લોખંડના પતરાં નંખાવ્યા હશે ! પણ આમ જાુઓ તો લેખક તરીકે આ અમારી જેલસી જ લાગે છે ફિલ્મસ્ટારો માટેની ! એ લોકો જે કરી શકે છે એ અમે નથી કરી શકતા, એનાં આ બધાં ઉધામા લાગે છે. મારા ઉપરાંત, જે કોઈ ગુજરાતી હાસ્ય લેખકોને તમે રૂબરૂ જોયા હોય, એ બધાંને યાદ કરી જુાઓ.... રાત્રે તો શું, ભરબપોરે ય અમારા મોંઢે ચશ્મા શોભે એમ છે? સંજય દત્તની ફૂલેલી છાતીને બદલે અમારામાંના બે-ત્રણની છાતી ુપર તો, વાડકાની જેમ અંદર બેસી ગયેલા ખાડા છે.... શેના છાતાં ઉઘાડાં રાખીને ફરે? છાતી ઉપર વાળ હોય એવા બે-એક હાસ્યલેખકો છે ખરા, પણ એની ઉપરે ય કચરાં ચોંટ્યા હોય એટલે છાતીના બટન ગુમાસ્તાધારા મુજબ બંધ જ રાખવા પડે છે. એક-બેની છાતી તો ઠીક, માથે નથી એટલાં વાળ નાક- કાનમાંથી નીકળે છે ને જયારે મળવા જઈએ ત્યારે ખેંચીખેંચીને તોડતા હોય એ જોવામાં, આપણે કયા કામ માટે મળવા આવ્યા હતા, એ ય ભૂલી જઈએ... આપણી પાસે નથી ખેંચાવતા, ત્યાં સુધી મળવા જવાય ! બસ...નવાઈની વાત એક જ છે... ગુજરાતનો એકપણ હાસ્યલેખક ક્યારે ય ગોગલ્સ નથી પહેરતો... ક્યારેય નહિ ! હશે... કોક સુંદર સવારે તો એમના પુરસ્કારો વધશે- ગોગલ્સ ખરીદવા જેટલો !
Tuesday, December 09, 2008
Bharat ma raajyo, raajyo ma Bharat nai!
પ્રિય સોનિયાભાભી, .... એ તમારી ભલી થાય... જેશી, ક્રસ્ણ... અમદાવાદથી આપના નેશનલ દિયોર અશોક દવેના પાયલાગણ વાંચશોજી. હાલમાં તમારે દોડધામ બહુ રહે છે, એટલે થાકને કારણે મારો પત્ર વાંચવાનો સમય નહિ મળે, તો થોડા વખત પછી સાવ ઘેર બેસવાનો વારો આવે ત્યારે નિરાંતે વાંચજો. આમે ય સ્વ. પૂજ્ય મોટાભાઈના અકાળ અવસાન પછી તમે નવરા બેઠા બેઠા ખાઘું જ છે એટલે અત્યારે મેહનત કરવી આકરી તો લાગતી હશે. છીઈઈ... ભાભી, તમારે હવે નોકરી શોધવાના દહાડા આવ્યાં છે અને એક ‘ગંગા સ્વરૂપ ભાભી’ને વડાપ્રધાન જેવી ફાલતુ નોકરી મેળવવા ‘નગરી નગરી દ્વારે દ્વારે’ ભટકવું પડે, બાળકોને લઈને, એ જોઈને મને આંખમાં આંસુ સાથે ફિલ્મ ‘મધર ઈન્ડિયા’ની રાધા એટલે કે નરગિસ યાદ આવી ગઈ. ફરક એટલો કે, ‘‘ઢુંઢુ રે સાંવરિયા’’ ને બદલે ‘‘ઢું ઢું રે નૌકરિયા’’ ગાવું પડે છે. ભાભી, આ દેશની પ્રજા નગુણી છે. એક ‘ઈમ્પોર્ટેડ વિધવા’ને આટઆટલું રખડાવે ? બે બદામની ખુરશી માટે ? તો ભાભી, હવે ‘દુઃખ ભરે દિન બીતે રે ભૈયા, અબ સુખ આયો રે-’ ના આનંદી દિવસો આવ્યાં છે. અહીં અમદાવાદમાં બેઠો બેઠો આ તમારો ‘નાનો દિયરીયો લાડકો’ તમને હવે દર દર ભટકવા નહિ દે. જરૂર પડે તમને કોંગ્રેસના ગંદા સિંહાસન પરથી ગબડાવીને, તમારી પાસે ગલી ગલી વાડકો લઈને ભટકવાનું બંધ કરાવીશું. ભાભી, તમે એકલાં નથી. અમે બન્ને દિયરો (મુંબઇમાં અમિતાભ અને અમદાવાદમાં હું) મળીને પ્રાણના ભોગે ય શાંતિનો રોટલો ખવડાવવા તમને ઘેર બેસાડીશું- તમારા ઘેર. અરે જરૂર પડે તમારા બદલે પ્રાણભાઈને જ નગરી નગરી મોકલીશું- બહુ ફિલ્મોમાં પ્રાણે મોટાભ’ઇનું (અમિતભ’ઈ)નું લોહી પીઘું છે. પણ ભાભુડી, અટાણે તો લોહીડાં તમારા પીવાઈ રહ્યાં છે. ભ’ઈના ગયા પછી તમે આટઆટલી મેહનત કરવા છતાં પ્રજા તમારા માટે સ્હેજ બી પલળતી કેમ નથી ? ભારતની કઈ ગલી એવી છે, જ્યાં તમે હાથ જોડયાં નથી, માથે ઓઢયું નથી, નાગા છોકરાને રમાડયું નથી ? પણ જનતાને તમારા રૂપાળા મોઢાંસિવાય કાંઈ સારૂં લાગતું નથી. આમને આમ તો તમે તૂટી જવાના, ભાભી. એટલું યાદ રાખજો ભાભી કે, ભારતમાં ઘણાં રાજ્યો છે પણ એકેય રાજ્યમાં ભારત નથી. (આ કોઈ મનોજકુમારની ફિલમનો ફાલતુ ડાયલોગ નથી... અપ્પૂન કા હૈ, ક્યા ?) હા, પાકિસ્તાનનું સરનામું જોઈતું હોય તો ભારતની ઘણી ગલીઓમાંથી મળી રહેશે, પણ ભારતને તો હવે નકશામાં શોધવું ય અઘરૂં પડે છે... ઘણાં લોકો ભારતને પાકિસ્તાનનો એક ભાગ માને છે. આવા ભારતમાં તમારી કદર ક્યાંથી થાય ? પણ હું તમારી કદર સોલિડ કરવા માંગુ છું. જાઓ, આજથી તમને હું ‘‘રાષ્ટ્રભાભી’’નો ખિતાબ એનાયત કરૂં છું. આપણે એક રાષ્ટ્રપિતા ગૂમાવ્યા પછી નોંધારા થઈ ગયા છીએ. રાબેતા મુજબ ‘પતિઓ’ બદલતા રહેવું પડયું છે. (આઈ મીન, ‘રાષ્ટ્રપતિઓ’) ભાભી, વારંવાર જેના મરદો બદલાતા હોય એવી જોરૂના તો સહુ કોઈ મરદ બનવા આવે. આ સંજોગોમાં દેશને એક ‘રાષ્ટ્રમામા’,ત ‘રાષ્ટ્રફૂઆ’ કે ‘રાષ્ટ્રસાળી’ની બેતહાશા જરૂરત હતી પણ આપણાં ભારતમાં (હા ભાભી, ભારત ‘તમારૂંય’ કહેવાય... આ તો છે નગરશેઠનો વંડો, જે આવે એ મંડો !) કોઈ ‘રાષ્ટ્રપુત્ર’ બનવા તૈયાર થતું નથી, એ હિસાબે તમે જ અમારા ‘રાષ્ટ્રભાભી’ બનીને ‘સીતા ઔર ગીતા’ ની જેમ તમારા કૉંગી દિયેરિયાઓ અને જેઠીયાઓને હન્ટરે ને હન્ટરે ફટકારો. અને હા, વઘુમાં જણાવવાનું કે, તમારા પ્રવાસોમાં મારી ભત્રીજી ચિ. પ્રિયંકા બેટી અને જમાઈરાજ ‘રાબર્ટ’ને સાથે લઈને ફરો. તો સારૂં, ભ’ઈ સા’બ. ગમે તેમ તોય ‘રાબર્ટ’ અજીતકા આદમી હૈ- મોનાવાલા અજીત. દિલ્હીમાં રેશનિંગ કાર્ડ ચાલતું હોય તો દુબાઈના ડોનથી માંડીને અમદાવાદના ય ‘ભાઈ’ સાથે રાખડી બાંધવાના સંબંધો રાખવા પડે... આ તો ધંધો છે, ભ’ઈ ! અલબત્ત, પ્રિયુ બેટીનું હમણાં જરા ઘ્યાન રાખજો ભાભી. સાથે લઈ જતા જરા ઘ્યાન રાખવું. તમે નીકળો ત્યાં ભાજપવાળા પથ્થરમારો કરાવે એવા છે એ સંજોગોમાં ભાજપીયાઓના હાથમાં કાચી કેરીઓ પકડાવી દેવી. બેબીને હાલમાં ખાટું ખાવાનું મન થાય, પણ પથરા ખાવાનું મન ન થવું જોઈએ. તમારા ખાનદાની પગલે ચાલશે તો એવા મનો ય થશે. ભાજપવાળાઓ જો કે, દેશદ્રોહી જ નહિ, વિદેશદ્રોહી પણ છે. કહે છે કે, વિદેશી વંશની કોઈપણ વ્યકિત ભારતની વડાપ્રધાન ન બની શકે, એવો કાયદો લાવીશું. લો કલ્લો બાત ! અત્યારે દુબાઈમાં બેઠો બેઠો એક વિદેશી ભારતનું રાજ ચલાવી રહ્યો છે, ઉસે તો કોઈ કુચ્છ નંઈ કહેતા...! ‘મેરા દુબાઈ મહાન’, ‘મેરા ઈટાલી મહાન’... પણ ‘મેરા ભારત મહાન’ કહેવાની કેમ કોઈ હિંમત નથી કરતું ? વઘુમાં જણાવવાનું કે, સ્વ. મોટાભ’ઈ તમારા માટે ઘણુંઉઉઉ... બઘ્ઘું મૂકી ગયા છે, એ પાછું કઢાવવા જ તમારા કોંગી-ફંટરીયાઓ તમારી આગળ-પાછળ ફરે છે, બાકી તો ભાભી, તમારામાં એવા કયા મોરલા ટાંકયા છે, અને દેશની એવી કઈ સેવા કરીને તમે ઊંધા લટકી ગયા છો કે, તમારા આરતા ઉતારવા પડે ? ઈટાલી માટે તમે કોઈ ભોગ આપ્યો છે કે નહિ, તે તો મુસોલિનીના વંશજો જાણે, બાકી ભારતમાં તો તમે નાનકડા જામ-ખંભાળિયા માટે ય કોઈ ભોગ આપ્યો નથી. પણ સોનુભાભી જે ઈટાલીમાં ન ચાલે, એ બઘું ઈન્ડિયામાં ચાલી જાય... જેમ હાલમાં દેશમાં કોઈ ક્ષેત્રમાંક્યાંય કોઈ ભાવ પૂછતું નથી, એ બધાં જ લાહોરની બસમાં ચાલી ગયા, એમ તમે ય અમારા દેશના વડાપ્રધાન તરીકે ચાલી જશો. હાલમાં તો બિહારના લલ્લુ-રબડી, લબડી ન પડે, એ માટે ભાજપ ગબડી પડે, એટલું તમારે ઘ્યાન રાખવાનું હોવાથી વઘુ લખતો નથી. બાકી અહીં બઘું બરોબર છે. કાંઈ નાનું મોટું મહિલાલક્ષી કામકાજ હોય તો જણાવશો. તમારી ભાભી તમને જોઈને ઘરમાં ય હાથ જોડીને જોડીને અને માથે ઓઢીને ફરે છે.... એને કોંગ્રેસમાં બોલાવવી હોય તો જણાવજો... એ ત્યાં ચાલી જશે ! વિરમુ છું. પ્રિયંકાબેટી પાસે થોડું થોડું ચલાવવાનું રાખજો. આપનો દિયેર, અશોક દવે
Chumban ketlu laambu karvu?
* (સૉલિડ ધમકીઃ જેના ઘેર ટીવી છે, એવા કોઈ વાચકે, ‘‘લેખ માટે આવો વિષય કેમ પસંદ કર્યો?’’ એ પૂછવાનો હક નથી.) માત્ર છાપાઓમાં જ નહિ, ઇવન ટીવીમાંય હૈયું હચમચાવી મૂકે એવા સમાચાર હતા. ઓસ્ટ્રેલિયાના ન્યૂ કાસલ-સીડનીમાં ૫૩ યુગલો ‘ગીનેસ બૂક ઑફ રેકોર્ડસ’માં પોતાનું નામ (અને કામ) નોંધાવવા સળંગ ૨૯ કલાક અને ૫૭ મિનીટથી વઘુ લાંબુ ચુંબન કરવા ભેગા થયા હતાં. આમાં હૈયું શું, હોઠ પણ હચમચી જાય. સમાચાર બન્નેમાં હતાં એટલે છાપામાં આ સમાચાર વાંચીને રાજી થવાનું અને ટીવીમાં નજર સામે જોઈને રાજી થવાનું... અથવા જીવો બાળવાના! આટલું લાંબું ચુંબન નોન સ્ટૉપ અને એ ય પાછું એક જ પાર્ટનરને કરવાનું! બુદ્ધિ બ્હેર મારી ગઈ છે બળધીયાઓની! અહીં આપણાં વાળી વરસમાં એક વખત અડધી મિનીટીયું ચુંબન પણ કરવા દેતી નથી, ‘‘જાઓ, પહેલાં સિગારેટ બંધ કરી આવો... પાન-મસાલા-ગુટખા બંધ કરો... લસણ-ડૂંગળા બંધ કરો ને પછી આવજો ચુંબનોના ભડાકા કરવા!’’ ચુંબનોની દુનિયામાં એક માત્ર જૈન સ્ત્રીઓ જ સ્માર્ટ નીકળી. ધરમના નામે કાંદા-લસણ બંધ કરાવી દીધાં પણ ચુસ્ત ધર્મીઓથી ખરેખર તો ચુંબન ન થાય. નાદાનોને ખબર નથી, એક ચુંબનમાં હોઠ પર રહેતા અબજો બેકટેરિયાઓ મરી જાય છે... હિંસા! નવાઈ લાગશે પણ પરિણિત સ્ત્રીઓમાં આપણી ચુંબન-પદ્ધતિનો બહોળો વિકાસ થઈ શક્યો નથી. લગ્નની આજુબાજુના બે-ચાર અઠવાડીયા પૂરતું સમજ્યા કે, થઈ ગયા એટલા થઈ ગયા, પણ પછી ભારતીય સ્ત્રીઓ ચુંબન માટે પતિને હાથ બી અડાડવા દેતી નથી - આઈ મીન, હોઠ બી અડાડવા દેતી નથી. એવા તો સેંકડો કપલ્સ હશે જેમને યાદ પણ નહિ હોય કે, છેલ્લું ચુંબન એમણે ક્યારે કર્યું હતું. બીજું બઘું રાબેતા મુજબ રામ ભરોસે ચાલે રાખે, ચુંબનો નહિ! સ્ત્રીઓની આવી બેરૂખીના આ રહ્યાં તસતસતાં કારણો! (વાંચો અને સુધરો, સાલાઓ!) (૧) તાલીમનો અભાવઃ મોટાભાગના ‘હસબન્ડોઝ’ને ચુંબન કરતા આવડતું નથી. અનુભવ પૂરતું આ લોકોએ બહુ બહુ તો બકરીનું બચ્ચું જોયું હોય અને એ જ એમની પ્રેરણામૂર્તિ હોય! પ્લમ્બર બાથરૂમની ચકલી રીપેર કરવા આવ્યો હોય એમ ઠેઠ ગ્રાઉન્ડ ફલોર પર એમના ચુંબનોનાં અવાજો ઠેઠ નીચે સંભળાતા હોય. તો કેટલાંકે ૅૅ‘સીઝન-પાસ’ કઢાવી રાખ્યો હોય એમ જેટલી વાર રસોડામાં જાય એટલી વાર એક એક રાઉન્ડ લેતાં આવે. ઘણાં એવા ય જોયા છે - સૉરી સૉરી, જોયા તો ક્યાંથી હોય આપણે? - જેઓ, ગલીને નાકે ઊભેલું છોકરૂં કુલ્ફી ખાતાં ખાતાં, આજુબાજુના બિલ્ડિંગોવાળા એને જુએ છે કે નહિ એ જોવા, કુલ્ફીમાં ઘ્યાન રાખવાને બદલે બારીઓમાં ડાફરીયા મારતું હોય, એમ આ ગોરધન પણ જાતજાતના દાવપેચ બતાવવા આવ્યો હોય એમ ચાલુ ચુંબને આંખો તપસ્વીની માફક બંધ રાખવાને બદલે ડોળાં ફાડીને ‘હુંઉંઉંઉં’ કરતો ચારે બાજુ જોયે રાખે છે. એમાં કેટલીય બ્રાન્ડના તો અવાજો ઊભા કરે. રૂમની બહાર બેઠેલાંને એટલું જ લાગે કે, અંદર કોઈ હિંચકામાં તેલ પૂરી રહ્યું છે. વિશ્વભરમાં આજ સુધી જે કોઈ શ્રેષ્ઠ ચુંબનો થઈ ગયા, એ બધામાં કોઈએ કોઈની આંખમાં કે નાકમાં જોવાનું હોતું નથી. જુએ તો બે ય બાંડા લાગે! એ વાત પણ ઘ્યાનમાં આવી છે કે, સવારે બાળકોને મોટા ભાગની મમ્મીઓએ, ‘‘એ તો રાત્રે જીવડું કઈડી ગયું’તું’’ એમ કહીને બાજી ફિટાઉંસ કરવી પડે છે. અઠવાડીયામાં ચાર વાર મમ્મીને આમ જ જીવડું કરડી જતું હોય, એ જાણીને સાલા ભટુરિયાઓ ય બઘું સમજી તો જાય છે એમાં લોચા એ પડ્યાં કે, મારા પ્રતાપી પુત્રો ધાંધલ અને ધમાલને ટ્યુશન આપવા આવતી ટીચર પણ આવો કોઈ પાર્ટ-ટાઇમ કોર્સ પતાવીને આવી હશે, એમાં એનાં સૂઝેલા હોઠ જોઈને ધાંધલે એની મમ્મીને સીઘું જ કહ્યું, ‘‘મોમ... જીવડાંએ જગ્યા બદલી!’’ એમાં એને ડાઉટ મારી ઉપર પડ્યો... ‘રામ રાખે એને કોણ ચાખે’ એ બધી વાતો કહેવતમાં સારી લાગે. અહીં તો ચાખી ગયો હશે કોઈ બીજો રામલો ને મહિના સુધી ઉપવાસો અમારે ખેંચવા પડ્યા!... છોકરાઓ વગર ટીચરે નાપાસ થયા એ જુદું! ઘરના જીવડાં ય ઊડી ગયા! (૨) મૂછોને કારણે ઃ ઘણી વાર મૂછોને કારણે પણ ચુંબનોનું ભાવિ ઘૂંધળું થઈ જાય છે (અહીં બેમાંથી ગમે તે એકની કે બન્નેની મૂછો સમજવાની!) અલબત્ત, કેટલાંક ગોરધનોની તો મૂછો ઉપરે ય કચરાં ચોંટ્યા હોય છે, એમાં આખો કેસ ફેઇલ જાય છે. (૩) હાઇટના વાંધાઃ કેટલીક સ્ત્રીઓને પણ ચુંબન પદ્ધતિ માફક આવતી નથી. બન્ને પાર્ટીઓની જુદી જુદી હાઇટને પાપે ચુંબન વખતે ઘણાંને ઘણી તકલીફ પડે છે. બેન્કવાળા અમારા પરવિણ ભ’ઈ જ્યાં જાય છે ત્યાં એમની હાઇટ ઓછી પડે છે એટલે ઝાડ નીચે ઊભેલું ઊંટ ડોકી ખેંચાય એટલી ઉપર ખેંચીને પાંદડા ખાવા બન્ને હોઠ લબડાવે, એમ પરવિણીયાને દરેક વખતે ગરદન ખેંચવી પડે છે. અલબત્ત, ગુજરાતના કેટલાંક જીલ્લા-તાલુકાઓમાં ચુંબનોના વિકાસ માટે સ્ટૂલ-ટેબલ જેવા ફર્નિચરનો ઉપયોગ પણ થઈ રહ્યો છે, જેમાં બેમાંથી ફક્ત એક પાર્ટીએ સ્ટૂલ પર ઊભા રહેવાનું અને બેલેન્સ જાળવવાનું ઘ્યાન રાખવાનું હોય છે. આ પદ્ધતિમાં શરૂઆતમાં થોડી તકલીફ પડે છે, પરંતુ એક વખત સ્ટૂલ પર હાથ-સૉરી, પગ બેસી ગયા પછી તો એટલું ફાવી જાય છે કે, જ્યાં જાય ત્યાં પાર્ટી એ સ્ટૂલ સાથે રાખવાનું ભૂલતી નથી. આમાં વાત મજબુતીની કરવાની હોય તો કહી દઉં કે, પદ્ધતિ સારી છે... ચુંબન લાંબુ ચાલે કે ન ચાલે, સ્ટૂલ બહુ લાંબુ ચાલે છે. (૪) વાઇડ બૉલઃ કેટલીક મહિલાઓ ચુંબનમાં ‘વાઇડ-બોલ’ પદ્ધતિ અપનાવતી હોય છે. ધસમસતી આવતી ટ્રકને જોઈને કાચી સેકન્ડમાં માતા પોતાના બાળકને રૉડ પરથી ખેંચી લે, એમ પેલો માતેલો સાંઢ ચુંબન કરવા ડોકી આગળ લઈ આવે, બરોબર એ જ ક્ષણે પેલી જાગૃત મહિલા, ખભો ત્યાંનો ત્યાં રહેવા દઈ, ડોકી સાઇડમાં ખસેડી લે છે. ક્રિકેટમાં ‘વાઇટ બોલ’ શબ્દ આના કારણે જ આવ્યો. આમને આમ, કેટલીક ચતુર મહિલાઓ તો આખી ઑવર મૅઇટન ખેંચી કાઢે છે. અહીં ગેંદ બલ્લે કા ભીતરી કિનારા ભી લેતા નહિ હોવાને કારણે ગોરધનનું મોઢું સખત પડી જાય છે, કારણ કે આવા કિસ્સામાં ઑવર બીજાંને નાંખવા આપી શકાતી નથી. (૫) વ્યવસાયની અસરઃ ચુંબન આમ જુઓ તો કલા છે, સાધના છે, તપ છે, અભિવ્યક્તિનો એક પ્રકાર છે. આત્માનું આત્મા સાથેનું મિલન છે. ચુંબન કરતા પહેલાં સ્કૂલના માસ્તરોને આવું બઘું સમજાવવાની આદત પડી હોવાથી એ લોકો કદાપિ સફળ ‘ચુંબનીયાઓ’ બની શકતા નથી. જેમનો વર ટીચર હશે, એને આ બધી ખબર હશે. આમાં ‘ચુંબનના મૂળભૂત ગુણધર્મો અને તેની આડઅસરો’ સમજાવવા બેસવાનું ન હોય! આમાં તો પ્રાર્થના પૂરી થાય ને પહેલાં પીરિઅડનો બેલ વાગે એ સાથે જ શિક્ષણ કાર્ય શરૂ કરી દેવાનું હોય, અને એ પણ થીયરી નહિ, પ્રેકિટકલ! કવિઓ-લેખકો પાસે ય ચુંબનો ન કરાવાય! હોઠ જોઈને સૌથી પહેલી મેેેથી મારે ગુલાબની પાંખડીઓની! ‘‘અહો! આ તો અધર છે કે પુષ્પ ગુલાબના?’’ પેલી ઊંચી નીચી થતી હોય પણ આ લલ્લુ ગુલાબનો આખો બગીચો ઉખેડી ન નાંખે ત્યાં સુધી હખણો બેસી ન રહે. ટપોરીઓ સીધેસીઘું થતું હોય તો ય પેલીના બરડા ઉપર ખંજરની અણી અડાડેલી રાખી બચ્ચીઓ ભરે, ‘‘એ ય... સીધી જ ખડી રહેને કા, ક્યા? વરના ટપ્પકા ડાલૂંગા!’’ ને ભલભલા ડૉક્ટરો વાઇફના હોઠ ડેટોલથી સાફ કર્યાં પછી કિસ કરે છે... નર્સોના પણ! જ્યાં ત્યાં બૅટરી મારવાની આદત પડી ગઈ હોવાથી ડૉક્ટરો કિસ કરાવવા માટે ય પેલીનું મોઢું ખોલાવી ‘‘આઆયાયા’’ કરાવે... એમનાં ચુંબનો હોઠને બદલે ઠેઠ કાકડા સુધી પહોંચ્યા હોય! તો બેન્કવાળાને રસ બૅલેન્સ ટેલી કરવા પૂરતો એટલે સવારનું એક ઘેર અને બપોરનું બેન્કમાં! (૬) જંગલી-જનાવર પદ્ધતિઃ ભારત જેવા વિકાસશીલ રાષ્ટ્રમાં બહુધા ચુંબનો નિષ્ફળ જવાનું એક કારણ વિદ્વાનોએ પણ આપે છે કે, ૯૦ ટકા ભારતીય પતિદેવોને ચુંબન કરવા અને જામફળ ખાવા વચ્ચેના તફાવતની ગતાગમ પડતી નથી. એ લોકો ભૂલી જાય છે કે, અહીં અખરોટ તોડવાનું નથી. અહીં તો ‘વિના સહકાર નહિ ઉદ્ધાર’ની ભાવનાથી હળવે હળવે હોઠોના કામણ પાથરવાના છે. ‘એક આગ કા દરિયા હૈ ઔર ડૂબ કે જાના હૈ’ એમ જાળવીને આગળ વધવાનું હોય એને બદલે પેલી સાથે ‘હુતુતુતુ’ રમવા આવ્યો હોય અને પાટે અડી આવવાનું હોય એવો જંગલીની માફક ધસે છે. ટ્યૂબ લાઇટ નીચે બેઠેલી ગરોળી અચાનક જીવડું ખાવા મોઢાંનો ઝટકો મારે એવો ઝટકો આ ગોરધન કિસ કરવા મારે છે. મૃદુતા તો ઘેર ગઈ એને બદલે ગોરધન લુહારી કામ કરવા માંડે છે, જેને પરિણામે પેલી લાઈફ-ટાઇમમાં એને બીજો ચાન્સ આપતી નથી. (૭) ડરઃ ચુંબનોનું તો એવું છે કે, ‘‘માંહી પડ્યા તે મહાસુખ પામે, દેખનારા દાઝે જોને!’’ એ મુજબ, અમેરિકા જેવા દયાળુ દેશમાં તમે જાહેરમાં કિસ કરી શકો છો, તમારી ગાડીમાં પણ! (થ્રી-ડબલ્યૂઝ પૈકીના એક ‘ડબલ્યૂ એવર્ટન વીક્સ વેસ્ટ ઇન્ડીઝ ક્રિકેટનાં મહાન બેટ્સમેન હતા. વોરેલ, વીક્સ અને વૉલ્કોટ! એમાંના એવર્ટન વીક્સે આ લેખના લખનારને ટેપ રેકોર્ડેડ ઇન્ટરવ્યૂમાં સ્પષ્ટ કહ્યું છે કે, વેસ્ટ ઇન્ડીઝમાં રસ્તે જતી કોઈ પણ સ્ત્રીને કોઈપણ ઓળખાણ વગર તમે કિસ કરી શકો... ત્યાં આ બઘું સાવ કોમન છે...’ આ સાંભળ્યા પછી બીજા જ દિવસની ફલાઈટ પકડીને હું વેસ્ટ ઇન્ડીઝ ઉપડવાનો હતો, પણ ત્યાં જ પેલીએ ફાચર મારી, ‘‘હું ય સાથે આવું... ફાયદો તમને એકલાંને શું કામ થાય?’’) આ બાજુ ભારત જેવા પવિત્ર દેશમાં જાહેર રસ્તે તો ઠીક, ચપોચપ બંધ કરેલાં ફલેટના માળીયામાં ય ચુંબન કરતા ડરવું પડે છે... પાડોસીઓ ત્યાં ય કાણાં પાડીને જુએ એવા હોય છે, મૂઆઓ! ‘‘કોઈ જોઈ જશે’’ વાળી બીક તો દૂર બેઠેલી પ્રેમિકાને ચુંબનો મોકલાવતા હો, તો ય લાગે છે ત્યાં હાજરાહજુર બઘું પતાવવાનું હોય ત્યારે બીક તો લાગે ને? ચુંબનનું બીજું ય એક ગણિત છે. માંગો એટલે તરત મળે એવા હાજર સ્ટોકના ચુંબનોમાં કોઈ મઝા નથી... થોડી તડપ પણ જોઈએ! ભારતમાં ચુંબન-પદ્ધતિ નિષ્ફળ જવાના કારણો આપણે હિંમતપૂર્વક તપાસ્યાં એટલે હવે મૂળ વાત પર આવીએ કે, ઓસ્ટ્રેલિયામાં આવી સ્પર્ધા યોજાય તો ભારતમાં કેમ નહિ? ભારતમાં દરેક બાબતે, વારા પ્રમાણે નંબર આવે એની રાહ જોવા લાઇનમાં ઊભા રહેવું પડે છે, માટે!
Chalti ka naam Gaadi!
ઝવેરીલાલ તો ફોટો પાડી લાવ્યા ને લખી માર્યું કે, ફિયાટ ગાડીઓનો હવે કોઇ ભાવ પૂછતું નથી.. અઢી-ત્રણ હજારમાં ગધેડે પિટાય છે ને વેચવા જાઓ તો કબાડીવાળા ય લેતા નથી. એમને ફોટા પાડતા વિચાર નહિ આવ્યો હોય કે આમાં તો કોઇનું ઘર નહિ તો છેવટે ગાડી ભાંગશે. એક ગરીબ અને ફિયાટવાળો બ્રાહ્મણ લેવા-દેવા વગરનો સૂકાઇ જશે? ગાડી હોવા છતાં બ્રાહ્મણને ગરીબ કહેવો પડે, એનું નામ જ ફિયાટ કાર. હું તો જાણે ભિખારી હોઉં ને રેલ્વે-સ્ટેશને રોજ ઉભા રહી, માંગી માંગીને ફિયાટ લઇ આવ્યો હોઉં એમ વાઇફે છણકો કરીને કહી દીઘું, ‘હવે આ ઠાચરૂં વેચી નાંખો ને કોઈ ઢંગની સારી ગાડી લઇ આવો. આપણી બધી પાડોસણો ફ્રન્ટી, સીએલઓ અને સાન્ટ્રોમાં ફરે છે ને મારો રૂડો રૂપાળો કુંવર કનૈયો ચાની લારી લઇને નીકળ્યો હોય, એમ આ ફિયાટમાં ફરે છે.’ લજ્જા અને તતડી ગયેલા એના ગુસ્સાના જવાબમાં મારાથી એમ થોડું કહેવાય કે, હું ટાટા સુમો લઇ આવું. તો શું આ પાડોસણો મારી સાથે ફરશે? તારે એવો ‘ઇગો’ નહિ રાખવાનો કે, મારો વર બી તમને બધીઓને સારી ગાડીમાં ફેરવી શકે છે. આ ફિયાટને બદલે હું કોઇ પ્રેમિકાને લઇને ફરતો હોત તો એણે મને માફ કરી દીધો હોત, એવી ધારણા રાખવાનું મેજર કારણ એ કે, વર્ષો પહેલાં અમે બંનેએ ફિલ્મ ‘મિલન’ સાથે જોઇ હતી જેમાં નવી નક્કોર શણગારેલી ગાડીમાં નૂતન સુનિલ દત્તના ખભે માથુ ઢોળીને બેઠી છે અને બંને જણાં ગીત ગાય છે ‘હમ તુમ, યુગ યુગ સે યે ગીત મિલન કે, ગાતે રહે હૈં, ગાતે રહેંગે.. હોઓઓઓ, હમ તુમ.’ એ જોઇને અમારા બેયથી ઝાલ્યું ન હતું રહેવાણું ને બીજે જ દિવસે હું ભાડાની હર્ક્યૂલીસ સાયકલ લઇ આવ્યો હતો. મને યાદ છે કે, પત્નીને પાછળ સાયકલનો કેરીઅર પર બેસાડી, અમે બંને એ જ ગીત ગાતાં.. ઉમંગમાં ઘણી વાર તો એને બેસાડવાની રહી ગઇ હોય તો એ બેઠી છે એમ માનીને હું એકલે ગળે આખું ગીત પતાવતો અફ કોર્સ, મારી હાઇટ અને ઉંચી સીટને કારણે માથું એ મારા ખભા સુધી ઉંચુ લઇ જઇને ઢાળી ન શકતી. આવા સંજોગોમાં એ મારા બરડા ઉપર માથું ઢાળી નૂતન જેવું ગાવાનો ટ્રાય મારતી. એ જમાનામાં હું વિશ્વનો પ્રથમ પતિ હતો, જેના શર્ટના ખભાને બદલે બરડામાં તેલનાં ધાબાં જોવા મળતા, છતાં અમારા બંનેના ગીતની ક્વોલિટીમાં કોઇ ફેર ન પડતો. હા. સાયકલ પાછળ બેઠી બેઠી એ નાની નાની સપનીઓ જરૂર જોતી કે, મારા વરની ક્વોલિટી જે દહાડે સુધરશે, એ દહાડે મને એ પોતાની ગાડીમાં બેસાડી ગીત મિલનના ગાશે. હું મોટો સપનો જોતો કે, મારી પત્ની મને એરપોર્ટ પર લેવા આવી હોય, અમે બંને ભેટીએ અને પછી ભલે હપ્તેથી લીધેલી ગાડીમાં હું એને બેસાડી આ જ ગીત ગાઉં. પછી તો વર્ષોના વહાણાં વાયા. પરીદેશનો એ સોહામણો રાજકુમાર આગળ જતાં બેન્ક ક્લાર્કને બદલે હાસ્યલેખક થયો અને રાજકુમારી બે ત્રણ બાળકોની માં થઇ એમાં બદું જયશ્રીકૃષ્ણ થઇ ગયું. જમાનાની થાપટોએ રાજકુમારના ગળા અને રાજમાતાને ગીત મિલનની પથારીઓ ફેરવી નાંખી હતી. ગીત તો યાદ હતું પણ ગાડીમાં બેઠાં બેઠાં ગાતાં ફાવતું ન હતું. ગેસનો બાટલો ફાટવાથી આખું બિલ્ડીંગ ધરાશાયી થઇ જાય એમ અમારા ગાયા પછી મૂળ ગીતનાં શબ્દો દટાયેલાં કાટમાળમાંથી માંડ બહાર નીકળતા. બારી બારણાં આમ પડયાં હોય, વૉશ-બેસિનના ટુકડા તેમ પડયાં હોય એમ ‘મિલન’ના મૂળ ગીતના શબ્દોવાળું ‘હમ તુમ’ દટાયેલાં અવાજે ગવાય, ‘યુગ યુગ સે’ જમીનમાં અડઘું દટાયેલું દેખાય ને ‘ગીત મિલન કે’ના તો અસ્થિ ય હાથમાં આઇ-મીન, ગળામાં ન આવે..! ગાડીમાં બેઠાં બેઠાં બહુ બહુ તો ગીત ગવાય, ‘મિલન’ માટે તો આ ઉંમરે ક્યાં પાર્કંિગો શોધવા જવાં?.. છોકરાઓને ખબર પડે તો મા-બાપ મોઢાં બતાવવા જેવા ન રહે. આમે ય, ભારત જેવા દેશમાં કાર એટલે કે, ગાડીનો વપરાશ વધી જવાથી, એમાં બેસનારાઓમાં ડ્રેસ-સેન્સ, મેનર્સ, ટ્રાફિક સિગ્નલ પરનો સંયમ, ભિખારીઓને દૂર રાખવાની કળા (તેમજ કોઇપણ જગ્યાને પલંગ બનાવી દેવાની આવડતો) વધી છે.. અમારા તો સદ્નસીબે ગાડી, જીવનના એ મુકામે આવી જ્યારે ગાડીમાં અમે બંને સાથે નીકળ્યાં હોઇએ તે જોનારાઓ ખુશ થવાને બદલે અમારી દયા ખાતાં. અમસ્તો સાઇડ આપવા માટેય મેં બારીમાં હાથ બહાર કાઢયો હોય, એમાં ગેરસમજ થવાથી રાહદારીઓ મારા હાથમાં પાઇ-પૈસો મૂકવા માંડયા. એ શોપિંગ કરવા ગઇ હોય ને બહાર હું રાહ જોતો ગાડી લઇને ઉભો હોઉં એમાં ય બે-ત્રણ જણાં પૂછી જાય, ‘સી.જી. રોડ આવવું છે?’ હંહ.. ગાડી લઇને નીકળો એટલે તમે એનાં માલિક થઇ જતાં નથી.. લોકો તો સ્ટીયરિંગ પર બેસવાની તમારી સ્ટાઇલ પરથી અંદાજ લગાવી લે છે, કે ગાડી ભ’ઇની પોતાની છે કે ડ્રાયવર તરીકે નોકરીએ રાખ્યાં છે! ગાડી લીધે તો અઢી ત્રણ વર્ષ થયાં પણ ડ્રાઇવીંગ શીખવા કરતા કોને ન શીખવાડાય, એ હું જલ્દી શીખો ગયો, આમ એ મને કે બીજાં કોઇને કદીય ‘ડાર્લંિગ ફાર્લંિગ’ કહેતી નથી. (સ્પેલિંગમાં લોચા પડે એટલે) પણ તે દિવસે ઓફિસમાં ફોન આવ્યો. ‘અશુ ડાર્લંિગ.. આપણે ત્યાં પાર્કંિગનો ભાવ હજાર-હજાર રૂપિયાનો થઇ ગયો છે?’ હું ચમક્યો. ‘ના, ભ’ઈ! ત્યાં ક્યાંથી બોલે છે?’ ‘પોલીસ-સ્ટેશનમાંથી! એક લારીવાળાને જરાક અમથી ટક્કર મારી એમાં તો પોલીસવાળાએ ગાડી જપ્ત કરી લીધી ને પાર્કંિગના હજાર આલવા પડયાં!’ અમદાવાદના ગાંધીનગર-સરખેજ હાઇવે પર ગોતા ગામ ચોકડીથી અંદર જાઓ તો વડસર જવાના રસ્તે લપકામણ ગામ આવે છે, ત્યાંથી એનો ફોન આવ્યો, ‘ડાર્લંિગ.. આપણી ગાડીનાં કાર્બ્યૂરેટરમાં પાણી ભરાઇ ગયું છે.. શું કરૂં?’ મેં કહ્યું, ‘તું ચિંતા ન કર.. ગાડી ક્યાં પડી છે?’ મને કહે, ‘તળાવમાં.’ આવી બધી બબાલોથી કંટાળીને વનફાઇન મોર્નંિગ ગાડી વેચી દેવાનો મને વિચાર આવ્યો. છાપામાં બઘું મળીને ૨૦-૨૫ હજારની ટચુકડી જાહેર ખબરો આપી. બે ત્રણ પાર્ટીઓએ કંઇક આવો રીસ્પોન્સ આપ્યો. (૧) ‘ગાડી તો બૉસ.. લઇ જઇએ.. પણ ઉપરથી મેઇટેનન્સનાં કેટલાં આલશો?’ (૨) તમે પસ્તીનગર વાળો જૂનો ફ્લેટ ફેમિલી સાથે વેચવા કાઢયો હતો એટલે લેવા કોઇ ચકલું ય ફરકતું ન હતું.. ફીયાટમાં આ બઘું રહેવા દેજો! (૩) ‘..અઅઅ બઘું મળીને શેઠીયા.. આ ગાડીનાં તમને રૂા.૧,૧૧૦/- ગણી આલું.. બાર મહિનામાં હપ્તા પૂરા કરી ના આપું તો ગાડી પાછી લઇ જજો, શેઠીયા..! આ મરદના બોલે છે મરદના!’ (૪) ‘દાદુ-મારી સલાહ માનો.. ગાડી વેચવાને બદલે ભાડે ફેરવો.. સવારે સ્કૂલનાં બાળકોની જ વર્ધી કરવાની. બપોરે ઓફિસોમાં ટિફિનો પહોંચાડવાનું કામ અલાવું! બોલો..!’ પણ જોરકા ઝટકા ધીરે સે લગે વાળો પ્રોબ્લેમ તો ત્યાં થાય છે કે, ગાડી લીધાં પછી અમારાં સગાં-સંબંધીઓ અમને પૈસાદાર સમજવા લાગ્યાં છે.. ‘અરે ભ’ઇ, તમારે ગાડીઓ વાળાને શી ચિંતા..! તમારી ફિયાટમાં તો વિમાનના ટાયર ટયૂબ નંખાવો તો ય પોસાય!’ અહીં આપણું મન જાણતું હોય કે, પચ્ચી-પચ્ચી રૂપિયાનું પેટ્રોલ ભરાવીને મોઢાં અને થાપાં બંને માંડ લાલા રાખતાં હોઇએ છીએ. બીજાંઓ મોંઢે ન કહે પણ જરૂરી માહિતી એમનાં બીજાંઓને આપે, ‘બોસ.. કોઇ મોટાનું કરી નાંખ્યું લાગે છે.. નહિ તો નોકરિયાત માણસને ગાડી ને દસ પંદર લાખના ફ્લેટો ક્યાંથી પોસાય? લેખો લખી લખીને તો લૂનામાં પેટ્રોલ ભરાવવા જેટલું ય માંડ કમાય..! કોઇ જબરદસ્ત ફસાયો છે!’ અને આખરી ઝટકા મોંઢામોંઢ આવે. ‘હા ભઇ’ હા.. હવે તો તમે મોટા માણસ થઇ ગયા.. હવે તો અમારી સામે ય શેના જુઓ?’ (એટલું ન સ્વીકારે કે, તારામાં સામું જોવા જેવું હોત તો ગાડીમાં આજે મારી બાજુમાં તું ન બેઠી હોત, વાંદરી?) .. મોટા માણસ એમને એમ નથી થવાતું! કદમ કદમ પર ભારે કિંમત ચૂકવવી પડી છે, ત્યારે માંડ માણસ થવાયું છે!
Vondaru aayu
અમારે ત્યાં વાંદરા બહુ આવતા હોય, એમા નવાઈ જેવું કાંઈ નથી. સંબંધ બધાની સાથે સારાં રાખ્યા છે એટલે લોકો મળવા તો આવે. અમારા ફ્લૅટની બારી મોટી અને પહોળી છે, છતાં આવવા જવા માટે અમે દરવાજાનો ઉપયોગ કરીએ છીએ, પણ આ વાત વાંદરાઓ સ્વીકારતા નથી એટલે એ લોકો ગૃહપ્રવેશ માટે બારીનો ઉપયોગ કરે છે. કારણ કે બારીને તરત અડીને ઝાડ છે, એટલે આવે એ તો. મેહમાનો બારણામાંથી આવે છે, એટલો જ ફેર. સાચું પૂછો તો એ ઝાડ-થૂ્ર ભલભલા વાંદરા અમારા ઘરે આવી ગયા, પણ એમને કોઈનામાં બહુ ઊંડા ઉતરવાની ટેવ નહિ, એટલે પર્સનલી કોઈને ન ઓળખીએ. એવો ટાઇમ ક્યાં હોય આપણી પાસે ! યસ. આ અવરજવરને કારણે થોડું થોડું નૉલેજ બધા પાસે ખરૂં કે, લાલ મોઢા અને લાલ સીટવાળું હોય તો એને માંકડુ કહેવાય અને મોઢું કાળું હોય પણ સીટ ગમે તેવા રંગની હોય તો એને વાંદરૂ કહેવાય. બીજી એ પણ ખબર છે કે, વાંદરા આપણને લાફા બહુ મારે. એક તો આપણે કંઈક આપવા જઈએ ને એ લઈ પણ લે, પણ એમાં ક્યારે સટ્ટાક દેતી થપ્પડ મારી દે, એની ખબર ન પડે. અમારા ફૅમિલીમાં તો લગભગ બધાએ તમાચા ખાધા છે... બહાવાળા ય મારી જાય ને ઝાડવાળા ય મારી જાય.. આ તો સાલી કોઈ લાઇફ છે ? પણ, વાંદરાઓની એક બાબત બહુ સારી બહુ રોકાય નહિ. આઇને તરત જતા રહે, આમ તમારું ઘર આખું રફેદફે કરી નાંખે પણ બગાડે કોઈ દિવસ નહિ આઈ મીન, એમનું પોતાનું કહી શકાય એવું કાંઈ મૂકતા ન જાય, કે જેને સાફ કરવા નાક દબાવવું પડે. સોબતની અસર કહેવાય, પણ વાંદરાઓ સાથે ઘર જેવા સંબંધો અને એમના વિશેની અમારી જાણકારીને કારણે સમાજમાં હવે લોકો અમને બ્રાહ્મણો કરતાં મદારી તરીકે વઘુ ઓળખે છે. કોઈનાં છોકરાને વાંદરૂ-બાંદરૂ કરડી ગયું હોય તો ડૉક્ટર પાસે લઈ જવાને બદલે મારા ઘેર લઈ આવે છે- વાંદરાને નહિ, બચકું ભરાયેલા બાળકને ! સાપના ઝેરની માફક અમે કાંઈ વાંદરાના બચકાં ઉતારતા નથી, પણ દુનિયાના મોંઢે તાળાં ઓછા મરાય છે ? તે એમાં થયું કે, અમારા વિસ્તારની એક બૅન્કમાં વાંદરૂ ઘૂસી ગયું... ખાતું ખોલાવવા કે બંધ કરાવવા નહિ, અમથું જરા એ બાજુથી નિકળ્યું હશે તે થયું લાવ એકાદ આંટો મારતા જઈએ. સીધી વાત તો એ છે કે આવે વખતે ઝૂવાળાને કે ઢોરોના દાકતરને બોલાવવા જોઈએ એના બદલે એ લોકોએ અમારો સંપર્ક કર્યો. કઈ કમાણી ઉપર લોકો અમને મદારી માની બેસે છે, એ તો ખબર નથી પણ મહીં મહીં અમને આવું ગમે ખરૂં કારણ કે, આપણું ઇમ્પોર્ટન્સ વધે છે. લોન લઈને ઊડન-છૂ થઈ જતાં ગ્રાહકોને પકડવા કરતા વાંદરા પકડવામાં શાન આપણી વધે. ખાસ તો... મુશ્કેલીમાં આવેલા કોઈકને પણ મદદ કરવી, અમારો ધર્મ છે, એટલે જવું તો પડે. અહિ મુશ્કેલીમાં વાંદરૂં આવી ગયું કહેવાય બૅન્કવાળા નહિ કારણ કે, અજાણતામાં એ ક્યાંય નહિ ને એક શીડયુઅલ બેંકમાં ભરાઈ પડયું હતું, ને આ કોઈ આશ્રમ રોડની સિન્ડીકેટ બૅન્ક થોડી હતી કે, જ્યાં વાંદરૂ હોય કે માણસ ગ્રાહક સેવા પૂરી નિષ્ઠા અને અદબથી થાય છે ! અમારે જે બૅન્કમાંથી વાંદરાને જામીન પર છોડાવવાનો હતો ત્યાં તો સશસ્ત્ર ધાડપાડુઓએ પણ ધાડ પાડતાં પહેલાં અરજી ફોર્મ ભરવું પડે ને અગાઉવાળા લૂંટી લે પછી નંબર આવે ત્યારે ટોકન લઈને ફિકસ્ડ-લૂંટ, કરન્ટ-લૂંટ કે સૅવિંગ્સ-લૂંટ પતાવવી પડે. કમનસીબે, બૅન્કવાળાઓનો પ્રોબ્લેમ એ ન હતો કે, બૅન્કમાં વાંદરૂ ઘૂસી ગયું છે. પ્રોબ્લેમ એ હતો કે, સદરહુ વાંદરાએ કાઉન્ટર પર પોતાની ‘ડિપોઝીટ’ મૂકી હતી અને એ રીજેક્ટ એટલે કે સાફ કરવાની જવાબદારી કોની, એ વિષય પર મૅનેજમેન્ટ, યુનિયન અને કસ્ટમરો વચ્ચે મોટો વિવાદ થઈ ગયો હતો. ... પણ, આમાં મને કેમ બોલાવવામાં આવ્યો, એનો વિવાદ મારો એકલાનો હતો ! દેખાવમાં, હાસ્યલેખક હોવાને કારણે હું પણ સફાઈ કામદાર જેવો લાગુ છું, એની ના નહિ, પણ હજી એ વ્યવસાયમાં પડવા માટે મેં આ બૅન્ક પાસે કોઈ લોનની માંગણી કરી નથી, છતાં મને શા માટે બોલાવવામાં આવ્યો છે, તે સમજાતું ન હતું. હું પહોંચ્યો ત્યાર મૅનેજરની કેબીનમાં વાંદરૂ બેઠેલું જોવા મળ્યું અને શક્ય એટલી સમજાવટથી મૅનેજર હાથના ઈશારે ‘હઇડ-હઇડ’ કરીને કાઢવાના વલખા મારી રહ્યા હતાં. જો કે, એ બન્નેમાંથી મૅનેજર કોણ એની ઘણાં કસ્ટમરોને ખબર ન હતી, એટલે એ લોકો બહારથી બન્ને માટે હઇડ-હઇડ કરતા હતા. આ મૅનેજર થોડો રફ અને તોછડો હોવાથી, ‘વાંદરૂ ભલે રહે પણ મેનેજર જવો જોઈએ’ એવી લાગણી તો સ્ટાફ પણ વ્યક્ત કરતો હતો. ‘સારૂં થયું તમે આવી ગયા ભાઈ,’ એક મહિલા કર્મચારીએ મને જોઈને હર્ષ સાથે કહ્યું, ‘આ તો હાળું પકડાતું જ નથી...!’ અમે તમારા સામેના બ્લોકમાં જ રહીએ છીએ તે બેબી કહેતી હતી કે, મસ્તાનીના પપ્પાને તો વાંદરા પકડતા બહુ ફાઇન આવડે છે તે મેં બ્રાન્ચ મેનેજરને રીક્વેસ્ટ કરી કે, ‘અશોકભ’ઈને બોલાવો... એ’- ‘પણ... વાંદરા પકડવા મારો ધંધો ન- ’ ‘તમે ચિંતા ન કરો ભાઈ... તમારા આવવા-જવાનું રીક્ષા ભાડું એક જ અરજી કરવાથી બે-ત્રણ મહિનામાં જ વાઉચર પાસ થઈ જશે... પણ, બસ આ વાંદરાને ગમે ત્યાંથી કાઢો, ભાઈ સા’બ !’ એક વાંદરા માટે જગતભરની પહેલી ‘સોપારી’ મને આપવામાં આવી રહી હતી. હું ‘ડિસ્કવરી ચેનલ’ પર વાંદરા વિભાગ સંભાળતો હોઉં, એવી આતુરતાથી સ્ટાફ અને ગ્રાહકો મારી આજુબાજુમાં ગોઠવાઈ ગયા. (૧) ‘બૉસ.. આ કરડે એવું વાંદરૂ છે કે ન કરડે એવું ?’ (૨) ‘અહીંથી ખાસ કાંઈ ખબર પડતી નથી પણ અશોકભાઈ... આ વાંદરૂ છે કે વાંદરી ?’ (૩) ‘આ લાઇનમાં તમને કેટલા વર્ષ થયા ?’ (૪) ‘ગુરૂ આ વોંદરૂ ઍમેઝોનના જંગલો બાજુનું છે કે આપણોં ખેડા ડિશ ટ્રિક શાઈડનું, એ શી’તી ખબર પડઅ ? મનઅ તો દિયોરનું મૂળ વતન ઊંઝો લાગે છે, ઊંઝો ! ઈની બુનનો દિયોર મારૂં... જો ઓંય કાઉન્ટર પર ઈયોંએ ‘ડીપોઝ્ઝીટ’ મૂકી છઅ, ઇમોં ય જીરા-વરીયારીની છોંટ આવઅ છઅ !’ (૫) ‘દાદુ... વાંદરાને પકડવા માટે કોઈ છુટ્ટા સાધનોની જરૂર પડે તો કહેજો... અમે તો સ્ટાફમાં ય જરૂર પડે તો એકબીજા ઉપર ફેંકવા માટે લૅજરો વાપરવાનો જ આગ્રહ રાખીએ છીએ !’ આ બધા સવાલોના જવાબ આપું ત્યાં જ આશ્ચર્યજનક રીતે ‘માણસની માફક’ અમારો પરવિણ ચડ્ડી દરવાજામાંથી સીધો અંદર આવ્યો. આપ સહુ તો જાણો જ છો કે, પરવિણભ’ઈનો અને બૅન્કનો મુદ્રાલેખ એક જ છે- ગ્રાહકોની સેવા. બન્ને વચ્ચે ફરક એટલો જ છે કે, પરવિણભ’ઈ ગ્રાહક એટલે રૂપાળી સ્ત્રીઓ સમજ્યા છે. વાંદરો ઘરડો થાય તો ય ગુલાંટ ન ભૂલે, એ વાત સાચી પણ પવલો કહે છે, ‘આ કહેવત તો વાંદરી માટે ય એટલી લાગુ પડે છે ને ?’ પરવિણને લલ્લુ કહેવો કે સરદાર ? એને એક જ ચિંતા હતી કે, કોઈ મહિલા કસ્ટમરને વાંદરૂ બચકું ભરી ગયું નથી ને ? આવું થઈ જાય તો પવલો વાંદરાને ખખડાવી નાંખે, ‘અમે મરી ગયા છીએ તે આવા કામ તમારે કરવા પડે છે ?’ બીજું તો કંઈ નહિ, મહિલા સ્ટાફ અને કસ્મરોને ઇમ્પ્રેસ કરવા પરવિણભ’ઈ રીક્ષા કરીને સાડા-પાંચ કિલો લીમડો લઈ આવ્યા હતા. ‘વાંદરૂ પકડવાની અસરકારક પદ્ધતિઓ’ નામના પુસ્તકમાં એમણે વાંચેલું કે ઘરમાં આવું કોઈ વાંદરૂ-બાંદરૂ ભરાઈ જાય તો ઘરમાં લીમડો બાળીને એનો ઘૂમાડો કરવાથી વાંદરા ભાગી જાય છે. આ ભડકો એમણે સવારે ૧૧ વાગે કર્યો. સાંજે ચાર સુધી તો સ્ટાફ અને કસ્ટમરો બૅન્કની બહાર ફૂટપાથ પર મોંઢા વકાસીને ઉભા હતાં.... પવલો ને વાંદરો બે જ અંદર ! કહે છે કે, એક તબક્કે વાંદરો તો બહાર આવવા માટે બહુ ધમપછાડા કરતો હતો. પવલો એને બહાર આવવા દેતો ન હતો... આમ કાંઈ બૅન્કમાં સીધી અઠવાડિયાની રજા થોડી મળવાની હતી ? બૅન્ક અઠવાડિયું બંધ રહી... વાંદરાને પરવિણે પરમેનન્ટ પાળી લીધો છે.
Posts
